Print Friendly, PDF & Email

الف. عاشورای حسینی و هویت انقلاب اسلامی در دیدگاه امام خمینی

با توجه به مباحث ارائه شده در خصوص مفهوم هویت یک حرکت آگاهانه ( مانند انقلاب اسلامی ) مشخص گردید که هویت در یک پدیده اجتماعی با ارائه تعریف و شاخصه هایی یکسان موجبات پیوستگی اجزای آن پدیده به یکدیگر را فراهم می آورد و قالبی منسجم برای ایجاد و جهت یابی آن تحرک اجتماعی ایجاد می سازد. بر این مبنا می توان ضمن جستجو در آثار مکتوب و منقول حضرت امام مصادیق تاثیرهای عاشورا و انتظار بر هویت انقلاب اسلامی را استخراج و عرضه نمود .

. بر اساس فرضیه ارائه شده در این نوشتار حرکت عاشورای حسینی ایجاد کننده هویت تاسیسی و تداومی انقلاب اسلامی بوده است . چهار چوب بندی و تدوین دیدگاه های امام در خصوص هویت انقلاب اسلامی یک مسیر منطقی در توضیح هویت انقلاب اسلامی و تاثیر حادثه عاشورا بر آن ترسیم می کند که تبیین این مسیر می تواند به اثبات فرضیه این نوشتار منجر شود.

الف. ۱٫ عاشورای حسینی و ایجاد هویت انقلاب اسلامی :

بخشی از بیانات و پیام های حضرت امام موید این نکته است که برپایی انقلاب اسلامی و ایجاد هویت آن منبعث از قیام سید الشهدا بوده است. این نکته در بسیاری از آثار قلمی و نقلی حضرت امام منعکس گردیده است از جمله :

انقلاب اسلامی ایران پرتوی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن است. (امام خمینی، ۱۳۷۲، ج ۱۷، ۴۸۲٫)

فداکاری ها و مجاهدات جوانان برومند کشور اسلامی که پایه گذار خروج از ظلمت به سوی نور و از حقارت به سوی سرافرازی و از اسارت بسوی استقلال بود از نور الهی عاشورا فروغ و از شمس جمال حسینی گرمی یافت … ( امام خمینی، ۱۳۷۲، ج ۱۶ ، ۲۹۰)

نهضت امام حسین آمده تا اینجا و این نهضت را درست کرده است. (نهضت ما) شعاعی است از آن نهضت. (امام خمینی، ۱۳۷۲، ج ۱۰ ، ۳۱۴ )

نهضت ما مرهون امام حسین است. ( امام خمینی، ۱۳۷۲، ج ۸ ، ۵۲۸ .)

ما هرچه داریم از محرم است … از شهادت سید الشهدا است اگر این مجالس وعظ و خطابه و عزاداری و اجتماعات و سوگواری محرم نبود ما پیروز نمی شدیم. همه تحت بیرق اما م حسین ( ع ) قیام کردند. ( امام خمینی، ۱۳۷۲ ، ج ۱۷ ، ۵۸ )

اگر این دستجات سینه زنی و نوحه سرایی نبود ۱۵ خرداد پیش نمی آمد؛ هیچ قدرتی نمی توانست ۱۵ خرداد را بر پا کند مگر قدرت خون سید الشهدا. ( امام خمینی ، ۱۳۷۲ ، ج ۱۶ ، ۳۴۶ )

این سیر در برخی بیانات امام آنچنان به صراحت نزدیک می شود که جنبه شبیه سازی و این همانی در هویت پیدا می کند. به عنوان نمونه:

امروز روز انتقام از کفر و نفاق است؛ روز فداکاری است؛ امروز روز عاشورای حسینی است؛ امروز ایران کربلاست؛ حسینیان آماده باشید. ( اما م خمینی، ۱۳۷۲، ج ۲۱ ، ۱۱)

این همه مردم خون دادند برای اینکه اسلام تحقق پیدا کند ( این راه ) دنباله کار سید الشهداست؛ سید الشهدا هم خونش را داد برای اینکه اسلام تحقق پیدا کند. ( امام خمینی، ۱۳۷۲، ج ۸ ، ۴۲ )

الف..۲ عاشورای حسینی هویت ساز انقلاب اسلامی

بخشی از بیانات امام خمینی ناظر بر این معنی است که انقلاب اسلامی و هویت مفهومی آن الگو گرفته از حماسه عاشوراست و در حقیقت هویت انقلاب اسلامی با الهام از نهضت حسینی ترسیم شده است . برخی از این تعابیر عبارت اند از:

هیهات که امت محمد ( ص ) و سیراب شدگان کوثر عاشورا به مرگ ذلت بار تن در دهند ( امام خمینی، ج ۲۰ ، ۳۱۸)

تکلیف ما را سید الشهدا معلوم کرده است که از شهادت نترسید. ( امام خمینی، ج ۱۷، ۵۵)

ملت ایران با الهام از حادثه عاشورا آن قیام کوبنده را به وجودآورد. ( امام خمینی، ج ۱۶، ۲۹۰)

ملت ایران از پرتو هدایت ( امام حسین ) معرفت به وظیفه و از استقامت او در مقابل باطل ، استواری فرا گرفت. ( امام خمینی، ج۱۶ ،۲۴۹)

کیفیت مبارزه را حضرت سید الشهدا به ملت ما آموخته و با کار خودش به ملت ما تعلیم داده است. (امام خمینی ج ۱۷ ، ۵۶)

تبعیت و پیروی از سید الشهدا و اصحاب ایشان در عشق به شهادت ( امام خمینی، ج۱۵، ۶)

ما افتخار می کنیم که مانند سید الشهدا در روز عاشورا کشته شویم و بچه های ما اسیر و اموالمان را غارت کنند ما همانند حسین از همین الآن اعلام می کنیم هرکه با ماست به طرف ما بیاید و هرکس با ما نیست به سمت لشکر یزید برود. ( امام خمینی، ج۱ ، ۲۴۰)

ما که تابع حضرت سید الشهدا هستیم باید ببینیم که انگیزه ایشان از قیام نهی از منکر بود و اینکه هر منکری باید از بین برود من جمله حکومت جور. ( امام خمینی، ج ۲۱، ۱ )

کربلاچه کرد و در عاشورا چه تاثیری داشت؟ همه زمین ها باید این طور باشد؛ همه روز ملت ما باید این معنا را داشته باشد که امروز روز عاشوراست و ما باید در مقابل ظلم بایستیم و همین جا کربلاست و باید نقش کربلارا پیاده کنیم. ( امام خمینی، ج۱۰، ۱۲۲)

الف..۳ هویت تاسیسی انقلاب اسلامی و فرایند آن

از جمله مباحث مرتبط با هویت انقلاب اسلامی در کلام و پیام امام خمینی بحث فرایند و سازوکار تاثیر نهضت حسینی در ایجاد هویت انقلاب اسلامی ( هویت تاسیسی ) است . عبارات و بیانات حضرت امام در سرفصل هایی مختلف به تبیین این فرایند پرداخته و با توجه به کارویژه های این هویت ( از جمله انسجام بخشی و گردآوری اجتماعی، همسو سازی اجتماعی ) در فرازهایی مختلف به این بحث اشاره داشته اند. از جمله:

اگر قیام سید الشهدا نبود امروز ما هم نمی توانستیم پیروز شویم. این مجالس عزا و سوگواری سید مظلومان یک وسیله ای فراهم کرد برای ملت که بدون اینکه زحمت برای ملت ما باشد مردم مجتمع اند. (امام خمینی، ج ۱۷، ۵۶)

( مجالس محرم ) سازمانی است که بدون اینکه دست واحدی در کار باشد ملت را جمع کند خود به خود مردم را به هم پیوند داده است. ( امام خمینی، ج ۱۶ ، ۳۴۴)

ملت ما انقلابی کرد که به برکت همین مجالس ( محرم ) بود که همه کشور و مردم را دور هم جمع کرد و همه به یک نقطه نظر کردند. ( امام خمینی، ج ۱۶ ، ۳۴۷)

اگر عاشورا و گرمی شور انفجاری آن نبود معلوم نبود چنین قیامی بدون سابقه و سازماندهی واقع بشود. ( امام خمینی، ج ۱۶ ، ۲۹۰)

( تجمع و سوگواری برای سید الشهدا ) برای ما نفع دارد . همین جهت روانی آن که قلوب را چگونه به هم متصل می کند. ( امام خمینی، ج ۱۱ ، ۱۰۰)

در موارد فوق مشخصا به گوشه ای از کارویژه های هویت تاسیسی برآمده از نهضت عاشورا مانند انسجام بخشی و ایجاد هماهنگی و هم آوایی اجتماعی که زمینه ایجاد یک حرکت هدفمند اجتماعی مانند انقلاب اسلامی را فراهم می آورد اشاره شده است. از دیگر مصادیق فرایند تاثیر نهضت عاشورا بر هویت تاسیسی انقلاب اسلامی مشابه سازی تاریخی پدیده هویت است که حضرت امام خمینی در عبارتی این چنین به تبیین آن پرداخته است:

مجالس عزای حسینی ( از جمله ) شعائر مذهبی و سیاسی ماست . ذکر مصائب مظلوم و ذکر جنایات ظالم در هر عصری مظلومان را مقابل ظالم قرار می دهد. ( امام خمینی، ج ۱۰ ، ۳۱۶ )

با توجه به چنین کارویژه هایی است که حماسه حسینی به عنوان ایجاد کننده به هویت تاسیسی انقلاب اسلامی معرفی می شود؛ چرا که کارویژه ها و فواید ناشی از هویت ( خصوصا نوع تاسیسی آن ) همانند مواردی است که حضرت امام در بیانات خود از جمله عبارات فوق به آن اشاره داشته اند.

الف. ۴٫ قیام عاشورا ، هویت تداومی انقلاب اسلامی و فرایند آن

هویت تداومی به عنوان بستر و محرک تداوم یک کنش یا حرکت جمعی بلند مدت از جمله اساسی ترین عوامل در تضمین صحت مسیر و امتداد بقایای آن سامان اجتماعی محسوب می شود؛ چرا که ادامه حیات یک حرکت و سامان جمعی به دو عامل مهم بستگی دارد : توان آن سامان د ر حفظ سلامت و قدرت مقابله با پدیده های مخل حرکت . بر این مبنا حضرت امام علاوه بر اینکه هویت تاسیسی انقلاب اسلامی را پایه تفکرها و الگوهای عاشورایی بنیاد نهادند هویت تداومی انقلاب اسلامی را هم بر اساس مولفه های عاشورایی و حسینی بنا نمودند .

این نگرش آنچنان در منظر امام مقطعیت یافته که ایشان با قاطعیت اعلام می دارند : عاشورا را زنده نگه دارید که با زنده نگه داشتن عاشورا کشور شما آسیبی نخواهد دید . ( امام خمینی ، ج ۱۵ ، ۳۳۳ )

تاکید امام(ره) بر زنده نگه داشتن حماسه عاشورا و تفکرهای عاشورا از آن روست که ایشان حیات انقلاب را پیوسته به بقای هویت عاشورایی آن دانسته و در صورت بقا و صحت مسیر بزرگداشت قیام سید الشهدا در فضای جامعه انقلاب اسلامی را از هر خطری مصون و محفوظ قلمداد می کنند.

باید بدانید که اگر بخواهید نهضت شما محفوظ بماند باید این سنت ها ( مجالس عزاداری سید الشهدا ) را حفظ کنید . این خون سید الشهدا است که خون همه ملت های اسلامی را به جوش می آورد و این دستجات عزیز عاشوراست که مردم را برای حفظ اسلام و مقاصد آن مهیا می کند. ( امام خمینی، ج ۱۵ ، ۳۳۱ )

ما ( بعد از انقلاب ) به این اجتماع عاشورا و مجالس روضه بیشتر از سابق نیازمندیم. زنده نگه داشتن عاشورا یک مسئله بسیار مهم عبادی و سیاسی است و در پیشبرد انقلاب اثری بسزا دارد. ( امام خمینی، ج۱۳ ، ۳۲۷ )

یکی از رمزهای بزرگی که بالاترین رمز است قضیه سید الشهداست؛ اگر ما بخواهیم مملکتمان یک مملکت مستقل و آزادی باشد باید این رمز را حفظ کنیم. ( امام خمینی، ج۱۱، ۹۷ )

در این فراز حضرت امام با اشاره به دو شعار و هدف مهم از انقلاب اسلامی یعنی استقلال و آزادی ، حفظ این دو دستاورد انقلاب را منوط به حفظ هویت عاشورایی می دانند. هویتی که از آن به “رمز” تعبیر نموده اند و این عبارت از دقیق ترین مصادیق محسوب نمودن عاشورا به عنوان محتوای هویت تداومی انقلاب اسلامی به شمار می آید. از این جمله اند تعابیری مانند:

اگر سید الشهدا نبود این نهضت را هم پیش نمی برد. همین گریه ها ( و عزاداری ها ) این مکتب را تا الان نگه داشته و همین هاست که ما را زنده نگه داشته و این نهضت را پیش برده است .( امام خمینی، ج۸ ، ۵۲۷)

باید بدانید که اگر بخواهید نهضت شما محفوظ بماند باید این سنت ها را حفظ کنید ( امام خمینی، ج۱۵ ، ۳۳۱ )

این کشور ما که قیام کرد از همان اول به دنیا اعلام کرد که ما نه تحت حمایت آمریکا و نه تحت حمایت شوروی و نه تحت حمایت هیچ قدرتی نیستیم. ما تحت عنایات خدای تبارک و تعالی و پرچم توحید هستیم که همان پرچم امام حسین ( ع ) است … و ما همان طوری که سید الشهدا در مقابل آن همه جمعیت و آن همه اسلحه ای که آنها داشتند قیام کرد تا شهید شد، ما هم برای شهادت حاضریم. ( امام خمینی، ج ۱۷، ۵۹ )

در این عبارت به یکی از فرایند های تداوم انقلاب اسلامی که شهادت طلبی است اشاره شده است. فرایندی که از جمله شاخص ترین مصادیق هویت تداومی بر گرفته از نهضت عاشوراست.

محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است. ( امام خمینی، ج ۱۵ ، ۳۳۱)

این محرم را زنده نگه دارید. ما هرچه داریم از این محرم است و از این مجالس ( سید الشهداست ( .) امام خمینی، ج ۱۷، ۵۸ )

به جز قدرت سید الشهدا هیچ قدرتی نمی تواند این ملتی را که از همه جانب به او هجوم شده است و توطئه هایی را که از جانب همه قدرت های بزرگ برای او چیده اند خنثی کند؛ الاهمین مجالس عزای (سید الشهدا ( ) امام خمینی، ج ۱۶ ، ۳۴۶ )

با توجه به این نگرش ها و بینش هاست که به تعبیر حمید عنایت “امام خمینی مفاهیمی مانند تقیه امر به معروف و نهی از منکر و جهاد و شهادت را به صورت متفاوتی با فقهای قبل تفسیر کرد و با توجه به ربط وثیقی که بین این چهار مقوله برقرار می نمود هنگامی که شهادت امام حسین و عبارت کل یوم عاشورا و کل ارض کربلارا در نظر می گرفت تفسیری از قیام امام حسین به دست می داد که می توانست کنش انقلابی علیه رژیم پهلوی را برانگیزاند . در واقع اما خمینی بیش از متاله دیگر شیعه که دارای منزلت قابل قیاس با وی باشد خاطره کربلارا با احساس حادی از ضرورت سیاسی به کار گرفته است”. ( عنایت ، ۱۳۶۲ ، ۲۷۱)

و همفکران ایشان طی سخنرانی ها و پیام های خود با استفاده از نمادهای عاشورایی نظیر شهادت ، امام حسین ، کربلا، امامت و عدالت و مفاهیم مقابل آن مانند ظلم ، فساد، یزید … و بیان حوادث محرم ۶۱ هجری بر افکار عمومی جامعه تاثیر گذاشته و فرهنگ سیاسی جامعه ایران را دچار تحول اساسی نموده است و به هویت سازی پرداختند. ( موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی ، ۱۳۸۵، ۷۷)

هویتی که در دو بعد تاسیسی و تداومی از جمله منابع اقتدار شیعه محسوب می شود و در ایام محرم قوی ترین نیروی بسیج اجتماعی را در اختیار انقلاب اسلامی قرار می داد. بهره برداری هویتی از عاشورا در تاریخ تشیع نیز مسبوق به سابقه بوده است . چرا که سنت اعتراض علیه حکومت های جبار ، سنت شهادت و جاودانگی قبور ائمه و امام زادگان ، مرثیه خوانی و عزاداری برای شهیدان از جمله منابع سنتی قدرت شیعیان محسوب می شده است. ( کاظمی ، ۱۳۷۶، ۱۲۸)

لذا بدون درک این سابقه نمی توان فهم دقیقی از هویت انقلاب اسلامی به دست آورد . چرا که مولفه های مذهب شیعه و همچنین فضایی که در جامعه ایرانی نسبت به حادثه عاشورا وجود داشت عامل تقویت هویت انقلاب اسلامی گردید و به این ترتیب ایدئولوژی ، فضای فرهنگی سیاسی و زمینه های تاریخی ایران اوضاعی را فراهم آورد که در چهارچوب انقلاب اسلامی رهبران مذهبی توان بسیج مردم را یافت و به طراحی مسیر انقلاب بپردازند . بازسازی حادثه عاشورا و ورود آن با گفتمان های جدید به فضای فرهنگی سیاسی جامعه از جمله نمادهای هویت سازی بر اساس قیام حسینی به شمار می آید . از آنجا که سلطه قدرت های فرامنطقه ای و استبداد داخلی اوضاعی غیر عادلانه و مذهب ستیز را بر جامعه ایران حاکم ساخته بود، حرکت انقلاب اسلامی توانست با استفاده از هویت بر آمده از فرهنگ عاشورا، یزید و حاکمیت او را با وضعیت معاصر ایران مشابه سازی نمود و به این ترتیب مردمی که سال ها در عزای حسین ( ع ) گریسته بودند را برانگیخت و به قیام علیه سلطه خارجی و استبداد داخلی دعوت نماید . ( موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی ، ۱۳۸۵، ۸۷٫ ) به تعبیر شهید مطهری مردمی که سال ها آرزوی این را داشتند که در زمره یاران امام حسین باشند در فضای انقلاب خود را در صحنه ای مشاهده کردند که گویی حسین (ع) را به عینه مشاهده می کنند. مردم صحنه های کربلارا در برابر خود می دیدند و همین باعث شد که بپا خیزند و یکسره بانگ تکبیر بر هرچه ظلم و ستمگری است بزنند. ( مطهری ، ۱۳۷۲، ۱۲۱)

ب. انتظار مهدوی و هویت انقلاب اسلامی از منظر امام خمینی :

هویت غایتی از جمله انقسامات مقوله کلی هویت است و در حالات متفاوت متضمن چرایی و فایده یک حرکت جمعی ، حالت مطلوب آرمانی و نهایت و پایان یک تحرک اجتماعی است در واقع هویت غایتی موجب می شود تا افراد یک جامعه حرکت بر آمده از هویت تاسیسی و امتداد یافته به واسطه هویت تداومی را به یک سمت و سوی مشخص ادامه دهند و در برایند هویت تاسیسی، تداومی و غایتی به یک حرکت نظام یافته اجتماعی تا حد دستیابی به افق مطلوب پیوسته و در چهارچوب هویت برگزیده خود به تلاش و تکاپوی اجتماعی بپردازند . انقلاب اسلامی نیز به مثابه یک حرکت معنا دار جمعی هویت غایتی خود را در فضای مفهوم کلی انتظار مهدوی سامان بخشیده و اخذ نموده و در حقیقت مقوله انتظار مهدوی منبع تغذیه و صورت بندی هویت غایتی انقلاب اسلامی قرار گرفته است . حضرت امام در بخش هایی از بیانات به تبیین این بحث پرداخته و جوانب و ابعاد آن را مطرح نموده اند . این گفتارها را می توان در قالب تقسیم بندی های مفهومی زیر بررسی نمود:

ب. ۱٫ انتساب انقلاب و نظام به هویت غایتی آن :

از جمله کارویژه های هویت غایتی ممتاز نمودن حرکت جمعی از سایر حرکات اجتماعی به نسبت نهایت و افق مطلوب آن است . حضرت امام در بسیاری از فرمایش های خود نظام و کشور جمهوری اسلامی ایران را به امام عصر ( عج ) منتسب نموده اند برخی از این موارد عبارت اند از :

کشور بقیه الله الاعظم ( امام خمینی، ج ۱۶، ۲۰۰)

کشور حضرت مهدی ( امام خمینی، ج ۱۵ ، ۴۲۰)

کشور ولی الله الاعظم ( امام خمینی، ج۱۵، ۳۸۷)

کشور صاحب الزمان ( امام خمینی، ج ۱۹، ۱۴۵)

ب. ۲٫ طرح تداوم انقلاب اسلامی تا ظهور ولی عصر و معرفی ظهور به عنوان خاتمه مسیر انقلاب اسلامی :

این ملت برای خدا قیام کرده است و به پیش می رود تا اینکه جمهوری اسلامی متصل بشود به زمان ظهور حضرت ولی عصر. ( امام خمینی، ج ۱۶ ، ۲۳۰)

امیدوارم که این جمهوری اسلامی برسد به مقامی که خودش را برساند به زمان ظهور امام زمان (عج( .) امام خمینی، ج ۱۶ ، ۱۷۴)

من امیدوارم که این نهضت متصل بشود به نهضت بزرگ امام زمان ( عج ( .) امام خمینی، ج ۱۲ ، ۴۸۸)

راه طولانی است؛ قوی باشید؛ قدرتمند باشید و اراده شما قوی باشد. ان شا الله که این زمان متصل بشود به زمان ظهور مهدی ( عج ( .) امام خمینی، ج ۹ ، ۳۲)

امیدوارم که این نهضت و این انقلاب منتهی بشود به ظهور امام عصر ( ع ( .) امام خمینی، ج ۱۳، ۱۱۹)

ان شا الله که با عمل به قانون اساسی آرمانهای اسلامی بر آورده شود و تا ظهور حضرت بقیه الله باقی و مورد عمل باشد. ( امام خمینی، ج ۱۱، ۱۰۳)

ان شا الله این کشور تا ظهور موعود به استقلال خودش ادامه بدهد. ( امام خمینی، ج ۱۴، ۳۰۹)

امید است که این انقلاب جرقه و بارقه ای الهی باشد و به طلوع فجر انقلاب مبارک حضرت بقیه الله منتهی شود. ( امام خمینی، ج۱۵، ۶۲)

ان شا الله این ملت بتواند این کشور را به طور شایسته تحویل امام عصر بدهد ( امام خمینی ج ۱۶ ،۳۲۳)

تا بتوانیم این امانت الهی را به سر منزل مقصود برسانیم و به صاحب امانت حضرت مهدی ( عج ) بدهیم. (امام خمینی، ج ۱۸، ۴۷۵۲)

ب.۳٫ انقلاب اسلامی مقدمه و زمینه ساز ظهور امام عصر (ع:)

این مجموعه گفتارها ناظر به بعدی از هویت غایتی است که از چرایی و ثمره انقلاب اسلامی سخن می گوید و ظهور را به عنوان سرانجام انقلاب معرفی نموده است و ثمره انقلاب را در زمینه سازی ظهور می بیند. این شکل از هویت غایتی در واقع پاسخی است به پرسش هویتی “برای چه؟”. در زیر نمونه هایی از بیانات حضرت امام که ناظر به این بعد از هویت غایتی است، ارائه می کنیم:

انقلاب اسلامی با تاییدهای خداوند متعال در سطح جهان در حال گسترش است و ان شا الله با بسط آن قدرت های شیطانی به انزوا کشیده خواهند شد و حکومت مستضعفان بر پا و زمینه برای حکومت جهانی مهدی آخر الزمان مهیا خواهد شد. ( امام خمینی، ج ۱۵، ۳۴۹)

ان شا الله این انقلاب مقدمه ای باشد برای ظهور. ( امام خمینی، ج ۱۵، ۲۶۲)

ویسنده: دکترمحمدصادق کوشکی

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید

√ کامل کردن گزینه های ستاره دار (*) الزامی است
√ آدرس پست الکترونیکی شما محفوظ بوده و نمایش داده نخواهد شد


 قالب وردپرسدانلود رایگان قالب وردپرسپوسته خبری ایرانیقالب مجله خبریطراحی سایتپوسته وردپرسکلکسیون طراحی
Escort France kaszinok online Rtp slots 1xbet