به رغم آن که آمریکا تلاش دارد تا به هر نحو ممکن پایگاه های خود در شرق آسیا را حفظ کند، اما شکل گیری نهضت های ضدآمریکایی در منطقه در حال افزایش است که تزلزل موقعیت این کشور در خاور دور را در پی داشته است.آمریکایی ها که پس از جنگ جهانی دوم توانسته بودند به عنوان فاتحان جنگ در عرصه بین الملل حضور یابند، تسلط بر مناطق استراتژیک جهان را در دستور کار قرار دادند. در این راستا آنها به بهانه برقراری امنیت و جلوگیری از تکرار جنگ به احداث پایگاه های نظامی در اقصی نقاط جهان پرداختند. موقعیت استراتژیک و حساس شرق آسیا سبب شد تا این منطقه نیز در چارچوب سیاست های امنیتی آمریکا قرار گیرد که حضور مستقیم در آن امری لازم الاجرا تلقی می گردید. اکنون پس از گذشت شش دهه از آن تاریخ این منطقه همچنان اهمیت خود را برای آمریکا حفظ کرده و حتی ارتقا بخشیده است. وجود قدرت هایی نظیر چین، ژاپن و فعالیت های هسته ای کره شمالی از عوامل حفظ این موقعیت می باشند. هر چند که مقامات آمریکایی توانسته با تکیه بر اولا اختلاف افکنی میان کشورهای منطقه و تقسیم آنها به دو بلوک حامیان و مخالفان آمریکا (شامل ژاپن و کره جنوبی حامی و چین و کره شمالی مخالفان آمریکا)، ثانیا بحران امنیتی موجود در منطقه به ویژه در زمینه نظامی، ثالثا عدم وجود ارتش مقتدر برای حامیان خود یعنی ژاپن و کره جنوبی و… پایگاه های خود و ۱۵۰ هزار نیروی مستقر در ژاپن و ۳۲ هزار نیرو در کره جنوبی را حفظ نمایند، اما ادامه این روند با تردید های بسیاری مواجه گردیده است.

گزارش ها و اخبار منتشره حکایت از این واقعیت دارد که موقعیت آمریکا در شرق دور در حال تزلزل بوده و هر روزه بر حجم مخالفان مردمی آن افزوده می گردد. هرچند که دولتمردان سئول وتوکیو بر اتحاد با آمریکا و یا مقامات پکن بر همکاری با این کشور تاکید دارند، اما ملت ها در منطقه دیگر پذیرای آن نبوده و خواستار خروج نیروها و جمع آوری پایگاه های آن از منطقه می باشند. در این راستا می توان به تظاهرات های گسترده مردم ژاپن در مخالفت با احداث پایگاه های آمریکایی در کشورشان، اعتراض شدید مردم کره جنوبی با قرارداد تجارت آزاد با واشنگتن، گرایش منطقه به حل اختلافات و گسترش مناسبات دوجانبه و چندجانبه برای بحران های منطقه و تامین امنیت، بدون نیاز به آمریکا و… اشاره نمود. با توجه به تحولات منطقه دلایل افزایش موج آمریکاستیزی در خاور دور از چند منظر قابل بررسی می باشد:

۱)هر چند که نیروهای آمریکایی به بهانه برقراری ثبات و امنیت در منطقه حضور یافته اند اما در سال های اخیر خود به عاملی برای ناامنی مبدل گردیده اند. انتشار گزارش هایی از فسادهای مالی و اخلاقی نیروهای آمریکایی در ژاپن، کره جنوبی، فیلیپین و به ویژه مسائل مربوط به هتک حرمت زنان و دختران و ایجاد رعب و وحشت در میان مردم نارضایتی های مردمی از آنها را در پی داشته که به چالشی برای دولتمردان کاخ سفید مبدل گردیده است.

۲)آمریکا در حالی به شرق آسیا به عنوان منطقه استراتژیک می نگرد که خود در سایر نقاط جهان با بحران های شدیدی مواجه می باشد. تشدید بحران در افغانستان و عراق، معطوف شدن آمریکا به مسئله هسته ای ایران، افزایش اعتراضات به سیاست های آمریکا در عرصه بین الملل و مجامع جهانی، مشکلات و چالش های داخلی در ایالات متحده و… موجب کاهش توجه این کشور به تحولات شرق آسیا گردیده است. در چنین شرایطی مردم این منطقه با تشکیل نهضت های ضدآمریکایی و استقلال خواهانه، شرایط را برای افزایش انزجارهای مردمی از واشنگتن فراهم آورده اند در حالی که آمریکا در سایر نقاط جهان برای حل مشکلات خود تلاش می کند.

۳)ایجاد اتحادیه های منطقه ای در سایر نقاط بدون حضور آمریکا یکی دیگر از مشوق های مردم منطقه در مقابله با سیاست های آمریکا می باشد. خروج نسبی آمریکا از آمریکای لاتین و تشکیل اتحادیه های منطقه ای در این قاره، تشکیل اتحادیه آفریقا، توسعه فعالیت های جنبش غیرمتعهدها که از مخالفان آمریکا می باشند، عملکرد موفق اتحادیه هایی نظیر شانگهای و آ.سه.آن در تحقق اهدافشان بدون وابستگی به کاخ سفید و… سبب شده تا مردم شرق آسیا نیز برای تشکیل اتحادیه های منطقه ای خارج از چارچوب وابستگی به واشنگتن ابراز تمایل نمایند. امروزه در کشورهای خاور دور گرایش های مردمی به حل اختلافات میان کشورهای منطقه و ایجاد اتحادیه های دوجانبه و چندجانبه میان آنها افزایش یافته است.

بر این اساس می توان گفت که به رغم تمام سیاست های اتخاذ شده از سوی آمریکا، اکنون در شرق آسیا گرایش به اخراج نیروهای آمریکایی ازمنطقه افزایش یافته است که تظاهرات های ضدآمریکایی در ژاپن، کره جنوبی و فیلیپین که پایگاه های اصلی این کشور قلمداد می شوند، گواهی بر رشد این تفکر می باشد. لذا در چنین شرایطی می توان گفت که اکنون آمریکا در کنار چالش های درونی، جنگ عراق و بحران افغانستان برای جلب رضایت کشورهای شرق آسیا و حفظ پایگاه های خود در منطقه با دشواری های بسیاری مواجه می باشد که در صورت استمرار پایان حضور آن در منطقه را در پی خواهد داشت. البته آمریکا با تشدید بحران کره شمالی و اعطای برخی امتیازات به متحدان خود در شرق آسیا، گام هایی را برای حفظ موقعیت خود برداشته است اما همچنان مخالفت های مردمی با سیاست های آن ادامه دارد که در آینده می تواند تشدید گردد و در سیاست های منطقه ای آمریکا دگرگونی های اساسی را ایجاد نماید.

قاسم غفوری