مقدمه
با گذشت سه دهه از عمر انقلاب اسلامی ضروری است تا با بازنگری و با دقت درنقاط قوت و ضعف به تصحیح برخی سیاست ها پرداخته شود. از جمله این سیاست ها موضوع صدور انقلاب می باشد که ازابتدای انقلاب یک از موضوعات چالشی بود و دیدگاهای مختلف و متعارض در مورد اصل و شیوه صدور انقلاب وجود داشت که با فرمایشات حضرت امام (ره) موضع اصولی نظام را مشخص شد.
نوشتار حاضر تلاشی است برای بررسی نیروهای مقابل صدور انقلاب و ابزار صدور انقلاب تا از این راه بتوان به با از بین بردن این موانع و ارائه یک راهکار برای استفاده بهینه از این ابزارها برای توسعه هر چه بیشتر انقلاب در جهان.
با توجه به این که نیروهای مقابل سعی در ساختن تصویری زشت از انقلاب دارند و همچنین تحریم های ایران از سوی ابرفدرتها بهترین روش برای رساندن پیام انقلاب ایران به گوش جهانیان استفاده از دیپلماسی عمومی است تا با خنثی نمودن تلاشهای دشمنان انقلاب را نیز به صورت واقعی به مردم معرفی کنند.

چهارچوب تئوریک
در میان انقلاب های جهان انقلاب ها دارای دو ویژگی انقلاب بزرگ بودن و همچنین انقاب مبتنی بر یک ایدوئولوژی فراملی دارای بازتاب هستند(خرمشاد ۵۸)انقلاب های بزرگ انقلاب هایی هستند که دارای سه عنصر سخت افزاری و سه عنصر نرم افزاری هستند. عناصر سخت افزاری انقلاب عبارتند از مردم که حضور انبوه و ناگهانی و توام با شور شوق به علاوه بذل جان و مالشان آنها را جز لاینفک پدیده انقلاب می کند و ایدئولوژی که عنصری است که به انقلاب هویت می بخشد و مردم را به حرکت در می آورد و با تبین مجاب کننده نامطلوبیت وضع موجود انسانها را متقاعد می کند که در آرزوی وضع مطلوب ترسیم شده توسط همان ایدئولوژی بر وضع موجود بشورند و در دوران انقلاب آن ایدئولوژی تبدیل به ایدوئولوژی انقلاب می شود که قدرت مجاب کنندگی و مقبولیتش در بین مردم بیشتر باشد و رهبران یعنی کسانی که با ایدئولوژی خود مردم را به سوی اهداف تعیین شده در ایدئولوژی و خصوصا براندازی نظام موجود و جانشینی آن با نظام مطلوب هدایت می کنند.
عناصر نرم افزاری نیز شامل تغییر و تحول که حداقل شامل نظام سیاسی شده و معمولا بنیادین و گسترده و عمیق تر از آن می باشد عنصر بهدی خشونت است که از عناصر قطعی موجود در انقلاب هاست و عنصر بعدی شدت وسرعت است که از عناصر لازم برای انقلاب هاست و اگر هریک از این سه عنصر نباشد انقلاب تبدیل به پدیده دیگری می شود مثالا اگر عنصر مردم نباشد دیگر انقلاب نیست بلکه کودتاست.(خرمشاد ۵۹-۶۳)
تمام انقلاب های جهان داری ایدوئولوژیی هستند که در آن شرایط آرمانی خود را ترسیم می کنند و رهبران انقلاب ها شرایطی که مردم در آن زندگی میکنند را مطلوب نمی دانند و راه حل های خود را و شرایط آرمانی را در غالب ایدوئولوژی انقلاب توضیح می دهند این ایدئولوژی ها از یک لحاظ به دو دسته تقسیم می شوند ایدئولوژی های ملی و ایدئولوژی های فراملی.

ایدئولوزی های ملی آنی است که دارای نفوذ و قدرت اقناع کنندگی و بسج در داخل مرزهای خود است اما ایدوئولوژی فراملی به آنی گویند که علاوه بر قدرت تبین وضع موجود در سرزمین خود دارای فابلیت لازم برای تبین وضع موجود در سایر سززمین های مشابه نیز می باشند و مهمتر این که وضع موجود ترسیم شده توسط آن دارای مقبولیت بشری و عام است بنابراین مخاطب آن را نمی توان محصور در مرزهای سرزمین انقلاب و محدود در شهروندان آن سرزمین دانستالبته موقعیت استراتژیک سرزمین ها هم در میزان بازتاب انقلاب موثر است که اگر یک انقلاب در سرزمینی استرتژیک اتفاق بیافتد از بازتاب وسیع تری برخوردار خواهد بود. (خرمشاد ۶۵-۶۸)
با یک نگاه اجمالی روشن می شود که انقلاب اسلامی ایران از حیث دارا بودن عناصر سخت افزاری داری هر سه مورد می باشد و حضور و مشارکت مردم در آن در بالاترین سطح بود و در قیاس با سایر انقاب های بزرگ نظیر انقلاب روسیه از مشارکت مردمی بالاتری بود و ایدوئولوژی انقلاب هم ایدئولوژی اکثریت مردم یعنی ایدئولوژی اسلامی بود و رهبر انقلاب نیز یک روحانی که مرجع تقلید بسیاری از ایرانیان بود و هر سه عنصر نرم افزاری تغییر و تحول بنیادی سرعت و خشونت را نیز دارا بود بنابراین انقلاب ایران یک انقلاب بزرگ بوده است و ایدوئولوژی آن هم ایدوئولوژی درصد قابل توجهی از مردم جهان بوده است و همچنین این ایدئولوژی دارای مولفه هایی بود که دغدغه بسیاری از مردم غیر مسلمان نیز بود مانند عدالت معنویت و برابری ظلم ستیزی و… که مقبول بسیاری از مردم ملل دیگر بخصوص مستضعفین واقع شد بنابراین انقلاب یک انقلاب بزرگ بوده است و همچنین در مورد فراملی بود ایدوئولوژی نیز همانطور که در سطور پیشین ذکر شد ایدوئولوژی انقلاب ایران نیز یک ایدئولوژی فراملی بوده است وبا توجه به استرتژیک بودن موقعیت ایران و قرار گرفتن آن در منطقه خاور میانه با ذخایر بالای نفتی و گازی و در اختیار داشتن تنگه استرتژیک هرمز و همسایه بودن با ابرقدرت شرق و شبه قاره هند باعث شد افزایش بازتاب انقلاب ایران شد.

صدور انقلاب نیز ناشی از همین بازتاب دار بودن انقلاب بود یعنی صدور انقلاب با توجه به عوامل فوق الذکر یک فرایند طبیعی بود که البته با توجه به این که در داخل نیز مسئولین صدور انقلاب را وظیفه دینی خود می دانستند در این جهت تلاش کردند و براساس این که اسلام یک دین جهانشمول است که خطاب آن به تمام بشریت است و مختص به قوم خاصی نیست هدف آن نیز هدایت و سعادت نوع بشر است انقلاب ایران نیز که انقلابی با ایدئولوژی اسلامی-شیعی است ، هدفش سعادت تمام ملل است.
اهمیت این اصل به بوده است که این نکته در اصل ۱۵۴ قانون اساسی نیز تصریح شده است :”جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود می داند و استقلال و آزادی و حکومت حق و عدل را حق همه مردم جهان می شناسد .”
بنابراین با توجه با اسلامی بودن ایدئولوژی انقلاب ایران صدور انقلاب هم جزئ ذاتی این انقلاب بوده است.

صدور انقلاب :موانع
هرچند عزم و سیاست جمهوری اسلامی بر صدور انقلاب معطوف شده بود اما در مقابل صدور انقلاب هم موانعی داشت که بعضی از این موانع منشا داخلی داشت یعنی علت ایجاد این نیروی مخالف در مقابل سیاست صدور انقلاب ناشی از سیاست یا رفتاری بوده است که در درون اتفاق افتاده است یا اینکه منشائ آن خارجی بود و از رفتارها و سیاست های دیگر بازیگران نشات میگرفت در این بخش به معرفی این عوامل می پردازیم.

عوامل داخلی:
۱٫آشفتگی اوضاع داخلی: این عامل بخصوص در اویل انقلاب که هنوز در ایران شرایط انقلابی حاکم بود وجود داشت که یا هنوز نهادهای قانونی شکل نگرفته بود یا هنوز این نهادها به طور کامل مستقر نشده بودند، محسوس تر بود رقابت های گروه ها قتل و ترور مردو و مسئولین وجود اختلاف میان مسئولین حرکت های تجزیه طلبانه همه باعث شده بود که هم توجه مسئولین بیشتر معطوف به سامان دادن اوضاع داخلی شود (فلاح نژاد ۱۳۸۴ ص۱۴۲-۱۴۱)و هم تصویری که رسانه ها با استفاده از این شرایط برای مسلمانان و ملل دیگر از ایران انقلابی می سازند یک تصویر سیاه و زشت باشد.

۲٫جنگ تحمیلی: این عامل را می توان هم به عنوان عامل خارجی مورد برسی قرار داد هم به عنوان عواملی داخلی بررسی کرد ، از نظر داخلی عاملی بود که سبب شد تا توجه مسئولان و پتانسیل مردم انقلابی معطوف به اوضاع داخلی و حفظ نظام نوپا شود و اقتصاد ایران تبدیل به یک اقتصاد جنگ محور شود، یعنی هدف اصلی آن اداره جنگ بود و این غالب توان جنگ را هم مستهلک می کرد ، توانی که در صورت عدم جنگ میتوانست صرف صدور انقلاب شود. از نظر خارجی نیز این جنگ یک جنگ تحمیلی از طرف یک نیروی خارجی بود که باعث شد که انقلاب اسلامی فراگیر تبدیل به یک انقلاب عجمی شیعی شود و جنگ ایران توسط رسانه های غربی و عربی جنگی بین عرب و عجم و وسیله ای برای ایجاد یک امپریالیسم شیعی بین افکار عمومی عرب معرفی شد و این باعث شد تا سوالات فراوانی برای اعراب طرفدار انقلاب ایجاد شود و نوعی بدبینی برای اعراب در مورد انقلاب ایران ایجاد شود.

۳٫وضعیت اقلیت سنییان : یکی از عناصری که دستاویز برخی رسانه های غربی شد . اوضاع سنیان ایران است با توجه به این که این اقلیت غالبا در حاشیه ها زندگی می کنند و مرز نشین هستند یا جز اقلیت های قومی هستند.
در ابتدای انقلاب حرکت های جدایی طلبان و ضد انقلاب دراین مناطق مرزی افزایش پیدا کرد و باعث عکس العمل نظام نسبت به این جریان ها شد و رسانه های غربی نیز این حرکتها را حرکت کل این اقلیتها ترسیم کردند و واکنش ایران را نیز واکنش در مقابل تمام این حرکت ها نشان دادند و باعث ایجاد تصویر زشت از رفتار متقابل ایران و اقلیت ها شدند.

۴٫تغییر استراتژی(سیاست) : بعد از پیروزی انقلاب مجموعه شرایط و بحران هایی که بوجود آمد ، همگی دست بدست هم دادند تا استراتژی صدور انقلاب که یک استراتژی تهاجمی بود به یک استراتژی تدافعی تبدیل شود تحمیل جنگ هشت ساله شرایط اقتصادی بحرانی ایجاد شده ، انواع تحریم های سیاسی و اقتصادی انزوای ایران و فوت حضرت امام (ره)، تک قطبی شدن جهان و شرایط سازندگی بعداز جنگ همگی دست به دست هم دادند ، تا این تغییر سیاست ایجاد شود .

عوامل خارجی
۱٫تبلیغات وهابیت : مهمترین ایدوئولوژی رقیب جمهوری اسلامی وانقلاب اسلامی وهابیت بوده است که مهمترین مبلغ و مرکز اصلی آن عربستان می باشد. رقابت عربستان همچنین با توجه به تعصبات عربی نیز تقویت و تشدید هم می شود . عربستان با توجه به داشتن منابع غنی نفتی و درآمد های سرشار ی که از این طریق و از طریق حرمین شریفین بدست می آورد دست به تبلیغات وسیعی علیه شیعه زده است و با ایجاد مدارس حمایت از مطبوعات ایجاد و حمایت از احزاب ایجاد مراکز فرهنگی و توزیع کمک های مالی در مناطق محروم و تلاش در جذب آنها به فرقه وهابیت و همجنین ایجاد تصویر منفی از شیعیان بخصوص ایرانیان نموده است .و با این طریق مانع بسیاری از فرصت های ایران برای صدور انقلاب شده است .(حشمت زاده ۱۳۸۵ص۱۸۱-۱۸۲)

۲٫گرایش های پان عربیستی : که یکی دیگر از عواملی که مستمسک برای تبلیغات علیه ایران و مانعی برای صدور انقلاب ایران شد همان گرایشهای پان عربیستی بود که توسط دولت های عرب به خصوص عراق و بعد از آغاز جنگ مستمسک قرار گرفت. دولت عراق از این حربه استفاده کرد تا جنگ خود را نوعی جنگ عرب – عجم نشان دهد و حمایت اعراب را جلب نماید و این مسئله روی افکار عمومی جهان عرب که درصد قابل توجهی از جهان اسلام و یکی از مخاطبان اصلی و اولیه انقلاب اسلامی بودند ، تاثیر سوئی داشته باشد.

۳٫حاکمیت دولت های ملی : از بعد از انقلاب فرانسه که مفهوم ناسیونالیسم شکل گرفت ، چهارچوب جدیدی را برای تفکر ایجاد کرد و این موضوع برای کشورهای عربی نیز صادق بود ، که این چهارچوب همان چهارچوب دولتهای ملی بود و مفاهیمی مثل امت اسلامی مصالح مسلمانان و مصالح اسلامی تقریبا منسوخ شد و هر کشور و ملتی اول چیزی که برایش اهمیت داشت منافع ملی اش است و این تفکر با ایدئولوژی اسلامی و شیعی که توجه به مصالح مسلمین است در تضاد می باشد و همین یکی از موانع عمده صدور انقلاب می باشد. (فلاح نژاد ۱۳۸۴ ص۱۴۵-۱۴۶)

۴٫دولت های سرکوبگر : بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب موج انقلاب به دیگر کشور های اسلامی مخصوصا کشورهای هم جوار نیز سرایت کرد و باعث ایجاد یا تقویت جنبش های اسلامی اسلامی که خواستار ایجاد حکومت اسلامی بودند، شد. اما تمام این جنبش ها توسط حکام کشور های اسلامی به شدت سرکوب شد و رهبران و اعضای جنبش ها یا کشته یا زندانی و یا تبعید شدند و یا فعالیت های آنه بسیار محدود شد. جنبش مردم عراق و بحرین و شیعیان عربستان و کویت از این دست است.(فلاح نژاد ۱۳۸۴ ص۱۴۶)

۵٫تبلیغات ابر قدرتها : انقلاب ایران و اصول و ارز شهای حاکم بر ان یک رقیب جدی برای هر دو ابرقدرت بود و یک رقیب جدی محسو ب میشد که می توانست منافع آنها را تهدید کند و نظم موجود را بر هم بریزد، پس به همین دلیل بود که در صدد خاموش کردن شعله های آن یا محدود کردن آن برآمدن، دراین راستا آمریکا دست به انعقاد پیمانهای امنیتی با همسایگان ایران و ایجاد پایگاهای نظامی و اتحادهای امنیتی زد حمایت از عراق و تحریک آن به آغاز جنگ ترویج و حمایت از مدل های جایگزن انقلاب اسلامی ایران تحریم اقتصادی شدید ایران تحریم های تکنولوژیک ایران تا مانع از دستیابی ایران به فناوری های پیشرفته شود ، تحریم و تنبیه شرکت هایی که با ایران قرار دادهای همکاری امضا کنند ، حمایت از گرو هایی معرض جمهوری اسلامی برخی از فعالیت آمریکا برای برای مهر و حذف انقلاب ایران بود.
شوروی نیز هرچند انقلاب ایران باعث حذف مهمترین رژیم حامی غرب در منطقه شد اما ماهیت اسلامی و استکبار ستیز انقلاب ایران یک خطر جدی برای برای شوروی محسوب میشد و همچنین از سوی دیگر توسعه انقلاب اسلامی ایران به کشورهای همجوار شمالی یک تهدید امنیتی برای شوروی محسوب می شد که باعث شد شوروی نیز نسبت به ایران انقلابی احساس خطر نماید و با هم صدا شدن با ابرقدرت غرب و با اتخاذ سیاست های مشابه با آنها در مقابل ایران موضع گیری نماید که برایند این اقدامات خود عاملی مهمی در مقابل صدور انقلاب محسوب می شود .

صدور انقلاب : ابزارها
با توجه به نظر حضرت امام (ره) مبنی بر توجه و عزم مسئولان نظام بر صدور انقلاب سیاست صدور انقلاب مورد توجه دولت های جمهوری اسلامی قرار گرفت و در راستای نیل به این هدف ابزارهایی مورد استفاده قرار گرفت که برخی از مهمترین آنها اشاره می کنیم :

۱٫ وسایل ارتباط جمعی : که امروزه وسایل ارتباط جمعی مهمترین وسیله اطلاع رسانی و شکل دهی افکار عمومی است و دولت ها با استفاده از این وسیله سعی می کنند تا روی افکار عمومی کشور خود و همچنین سایر ملل تاثیر بگذارند و فضا را برای مقبول کردن سیاست های خود و همراهی ملت ها با آن محیا کنندحضرت امام (ره) نیز بر استفاده از این وسیله برای صدور انقلاب تاکید داشتند.
از عمده وسایلی که تاثیر بسزایی در صدور انقلاب داشتند ، نیز وسایل ارتباط جمعی بودند که از طریق ارسال برنامه های رادیویی به زبان های مختلف و تقویت فرستنده های تلویزیونی برای کشورهای همجوار انتشار محلات و روزنامه ها و پوستر ها وبروشورها که محتوای انقلاب را ترویج و مردم را با اهداف و ماهیت انقلاب می کردند. (فلاح نژاد ۱۳۸۴ ص۸۱)و این وسایل ارتباط جمعی نقش مهمی در روشن کردن افکار عمومی ملت ها مد نظر امام(ره) برا صدور نقلاب بود بازی می کردند. البته بخشی از معرفی انقلاب به ملل مختلف توسط رسانه های کشورهای دیگر و عموما غربی انجام شد که علی رغم اینکه باعث اشنا شدن و توجه دادن مردم به انقلاب ایران نیز می شدند مهمترین کارویژه آنها سیاه نمایی و مخدوش کردن چهره انقلاب بود.

۲٫ سفارتخانه ها و رازنی های فرهنگی : وزارت امور خارجه در صدور انقلاب دارای یک نقش کلیدی می باشد و از همین روست که حضرت امام(ره) اسلامی شده این وزارتخانه را بسیار مهم می دانستند و معتقد بودند که این زارتخانه قادر است موجودیت اسلامی انقلاب را نشان بدهد اهمیت این وزارتخانه در صدور انقلاب به حدی بود که برخی از کشورها روابط دیپلماتیک خود را با جمهوری اسلامی کاهش دادند و برخی کشورهای دیگر نیز برای حضور مردم در سفارتخانه جمهوری اسلامی و ارتباط با آن محدودیت هایی ایجاد شد ، سفارتخانه ها از طریق انتشار بروشورها اعلامیه ها برگزاری کنگرها و همایش ها حضور در مجامع و ارتباط با اصحاب مطبوعات به تبیین و توضیح ابعاد انقلاب و اهداف آن پرداختند همچنین سفرای ایران با ارائه توضیحات و اطلاعات لازم به دولت ها و ارتباط موثر و دوستانه با آن ها زمینه صدور انقلاب و زدودن نگرش منفی از انقلاب اسلامی را فراهم کردند.

۳٫ کنگره عظیم حج : حج بزرگترین اجتماع مسلمین است که به صورت هر ساله برگزار می شود و افراد از همه نقاط جهان در آن حضور میابند.
نظام نوپا و مردم انقلابی نیز با توجه به این پتانسیل سعی کردند کردند و از این فرصت استفاده نماید تا پیام های انقلاب ایران را از جمله ظلم ستیزی و استکبار ستیزی رابه مسلمانان جهان در تمام نقاط برسانند اوج این سیاسی شدن مراسم حج مراسم برائت از مشرکین بوده است. اهمیت مراسم حجاز این باب است که امکان رسامند پیام به حمعی با چنین تنوعی که ذر هر گوشه عالم حضور دارند بسیار هزینه بر خواهد بود اما جمهوری اسلامی ایران سعی نموده است یا استفاده از این از این مراسم پیام خود را به مسلمانان در سایر نقاط جهان برساند و تصویر سیاه ساخته شده از ایران در نگاه سایر مسلمانان را تغییر دهد.

۴٫ کنگره ها و سمینارها: از جمله مواردی که در صدور انقلاب نقش موثری داشتند کنگرها و سمینارهایی هستند که در داخل و خارج از کشور با حضور نخبگان و برگزیدگان ملت های مختلف برگزار شده است از جمله این کنگره ها کنگره و سمینارهایی است که در مناسبتهای دینی و ملی مختلف نظیر سالگردهای پیروزی انقلاب و رحلت حضرت امام (ره) روز قدس و مبعث برگزار شده است این سمینار نقش مهمی در روشنگری و و بیداری ملت ها و تغییر نگرش و ایجاد سمپاتی نسبت به نظام جمهوری اسلامی داشته است.

۵ .اعزام مبلغ : از مهمترین ابزارهای صدور اسلام در صدر اسلام آموزش و اعزام مبلغان به سایر نقاط برای تبلیغ اسلام بوده است در انقلاب ایران نیز از همان ابتدا از این شیوه برای برای افزایش آگاهی نسبت به اسلام بخصوص در مناطق محروم مانند برخی از مناطق آفریقا و نیز انتقال مفاهیم و ارزشهای انقلاب به سایر مسلمانان استفاده شده است .
مهمترین نهادی که این وظیفه را انجام داده است حوزه علمیه قم است که با جذب طلاب خارجی وتربیت و سپس اعزام آنها به کشور خود این امر را به انجام رسانده است که اخراج محدود کردن و ترور این مبلغین نشان از اهمیت و تاثیر گذار بودن این مبلغین دارد.

۶٫حمایت از جنبش های آزادی بخش:انقلاب اسلامی با توجه به هویت مذهبی که داشت نمی توانست بسبت به جنبش ها آزادی بخش و اسلامی بی تفاوت باشد و تلاش نمود با برقراری ارتباط و حمایت از این جنبش ها تجربات خود را به این جنبش ها منتقل نماید و باعث ایجاد زمینه رشد و شکوفایی آنان شد .
چمهوری اسلامی حمایت از این جنبش ها را در اولویت خود قرار داد و حتی در زمانی که خود با مشکلات عدیده روبه رو بود دست از حمایت از این جنبش ها بر نداشت این حمایت ایران باعث نفوذ عمیق ایران در این جنبش ها و آشنایی با اهداف و آرمانهای انقلاب گشت. (فلاح نژاد ۱۳۸۴ ص۱۰۱-۱۰۸)

۷٫ترجمه و انتشار کتب مربوط به بزرگان انقلاب : ترجمه کتب بزرگانی نظیر مطهری بهشتی طباطبایی شریعتی و حضرت امام(ره) و توزیع آن میان مردم کشورهای مختلف تاثیر مهمی در آشنایی با عقاید شیعی تفکرات اسلامی انقلابی و حکومت اسلامی و داشته است از این میان کتب دکتر شریعتی و شهید مطهری هنوز هم میان اهل تسنن تجدید چاپ میشود و مورد استفاده و استناد قرار می گیرد.

۸ . انجمن های اسلامی- دانشجویی خارج از کشور : این انجمن ها از قبل از انقلاب و دوران شاه نقش مهمی در افشاگری علیه رژیم شاه و بر ملا کردن جهره خشن نظام شاهنشاهی و جنایات آن در بین افکار عمومی مردم دنیا را داشتند و با فعالیت های تبلیغی که انجام می دادند این مهم را انجام می دادند پس از انقلاب هم نقش موثری در معرفی انقلاب ایران واز بین بردن حساسیت ها نسبت به انقلاب ایران و معرفی آرمان ها و اهداف انقلاب به مردم کشورهای دیگر داشتند البته این نکته نیز قابل ذکر است که فعالیت های این انجمن بعد از انقلاب نسبت به پیش از انقلاب به علت بازگشت این افراد به کشور کمتر شد.

۹٫ جذب دانشجو : از عواملی که در توسعه و صدور ایدئولوژی ها نقش دارد جذب دانشجو می باشد در جمهوی اسلامی هم به این مطلب توجه شد و با جذب دانشجویان بخصوص از کشور های همجوار و کشورهای محروم اولا آنها با شرایط ایران اشنا می شدند و باعث میشدتا تبلیغات منفی در مورد ایران در ذهن آنها از بین برود و ثانیا آشنایی آنها با آرمانها واهداف انقلاب و مردم و فضای ایران باعث ایجاد علقه و سمپاتی انها به ایران می شود و ا آنجایی که آنها تبدیل به نیروهای تحصیل کرده و دارای مهارت می شوند در مشاغل مهم و بعضا مشاغل رده بالای دولتی در کشور خودشان گمارده میشوند که باعث توسعه انقلاب و آشنایی ملت انها با انقلاب اسلامی ایران و مدل انقلابی و حکومتی انقلاب ایران و توسعه و ایجاد روابط پایدار می شوند.

۱۰ . شخصیت حضرت امام(ره) : شاید مهمترین عامل صدور انقلاب و توسعه آن شخصیت خود حضرت امام(ره) و کاریزما و نفوذ که ایشان بین قلوب مسلمین و حتی غیر مسلمین و همچنین بسیار از مستضعفان جهان داشتند توانسته بودند تا نور امید را در دل های آنها روشن کنند .
تمامی مواردی که در بالاذکر شد به نوعی از این عامل استفاده می کردند و اهمیت این عامل بحدی است که در بسیاری از نقاط دنیا انقلاب ایران با نام امام (ره) خمینی شناخته می شود تا جایی که ما در دور افتاده ترین و مستضعف ترین نقاط جهان می توانیم تمثال مبارک ایشان را مشاهد کنیم و نام امام(ره) در هیج کجا نان ناشناخته ای نبود.

صدور انقلاب : راهکارها
راهکارهایی که برای صدور انقلاب پیشنهاد می شود باید با توجه به تجربه سی ساله انقلاب باشد و دقت لازم را به موانعی که در سطور پیشین ذکر شد مبذول دارد و راهکار پیشنهادی در جهت رفع این موانع و در برداشته باشند از طرفی نیز باید باید به ابزارهای موجود توجه نماید و راهکار پیشنهادی بر مبنای ابزارهای موجود باشد و نیز باید به محدودیت ها موجود هم توجه داشته باشند.
با توجه به فرمایشات حضرت امام(ره) می توان اصول و مبانی صدور انقلاب را استخراج نمود : حضرت امام(ره) بر خلاف کسانی که معتقد بودند ما نمی خواهیم انقلابمان را صادر کنیم و اساسا انقلاب صادر شدنی نیست همواره بر لزوم صدور انقلاب تاکید فرموده اند و آن را یک تکلیف اسلامی میدانستند و مبنا و علت صدور انقلاب را نیز همین اسلامی بودن انقلاب می دانستند و محتوای آن را مبارزه با استکبار و به استضعاف کشیدن ملت ها می دانستند :
ما انقلابمان را به تمام جهان صادر می کنیم چرا که انقلاب ما اسلامی است و تا جایی که بانگ لااله الا الله و محمد رسول الله در تمام جهان طنین نیافکند مبارزه هست و تا مبارزه هست و تا مبارزه در هر کجای جهان علیه مستکبرین هست ما هستیم.(امام خمینی ج۱۱ ص۲۶۶)

حضرت امام(ره) این مبارزه با استکبار و استضعاف کشیدن ملت ها را در یک نبرد و تقابل نظامی ایران با کشورها نمی داند بلکه راه آن را روشنگری و آگاه نمودن ملت ها می داند که یک فرایند فرهنگی ست باید با استفاده از ابزارهای فرهنگی مثل وسایل ارتباط جمعی صورت گیرد و گروه هدف را ملت ها می داند که اگر بیدار شوند سرنوشت خویش و دولت های خود را نیز تغییر خواهند داد و این آگاهی ملت هاست که باعث اصلاح اوضاع آنها خواهد شد:
این که می گوییم باید انقلاب ما به همه جا صادر شود این معنای غلط را از آن برداشت نکنید که ما می خواهیم کشور گشایی کنیم ما همه کشور های مسلمین را از خودمان می دانیم همه کشور ها باید در محل خودشان باشند ما می خاهیم این چیزی که در ایران واقع شد این بیداری که در ایران واقع شد و خودشان از ابرقدرتها فاصله گرفتند و دست آنها را از مخازن خودشان کوتاه کردند این در همه ملت ها و در همه دولت ها بشود آرزوی ما این است معنی صدور انقلاب ما این است که همه ملت ها بیدار بشوند و خودشان را از گرفتاری که دارند و از این تحت سلطه بودنی که هستند و از این که همه مخازن آنها دارد به باد میرود و خودشان به نحو فقر زندگی می کنند نجات بدهند.(امام خمینی ج۱۳ ص۱۲۷)
ما که میگوییم انقلاب صادر شود معنایش این نیست که ما سوار طیاره شویم و بریزیم به ممالک دیگر یک همچو چیزی نه ما گفتیم نه ما می توانیم اما آن که ما می توانیم این است که بوسیله به وسیله دستگاههایی که داریم به وسیله همین صدا وسیما به وسیله مطبوعات…. اسلام را همانطور که هست معرفی کنیم.(امام خمینی ج۱۸ ص۲۴۳)

بنابراین در صدور انقلاب با توجه به امکانات و موانعی که در مقابل صدور انقلاب وجود داشته است باید در سیاست صدور انقلاب بازنگری شود و با توجه به شرایط کنونی باز نویسی شود در این راستا ضروری است که به نکات زیر توجه لازم مبذول شود:
۱- تمرکز تصمیم گیری : تا به امروز در مورد صدور انقلاب مرجع خاصی برای سیاست گذاری و هماهنگی فعالیت ها و هدایت آن و جود نداشته است و نهادها سازمانها و وزارتخانه های مختلفی در این زمینه فعالیت کرده اند از جمله : سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وزارت امور خارجه ، وزارت اطلاعات ،وزارت بازرگانی، وزارت جهاد سازندگی،وزارت فرهنگ و ارشاد ،سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباط اسلامی ،حوزه های علمیه ،صداوسیما ،مرکز ملی گفتگوی تمدن ها ،مجمع جهانی اهل بیت ،مجمع تقریب مذاهب که هریک به نوه خود و با امکاناتی و قابلیت هایی و ابزارهایی که در اختیار داشتند به نوعی در جهت صدور انقلاب گام بر می دارند(حشمت زاده ۱۳۸۵ص۳۰۳-۳۰۲) که همانطور که مشخص است بسیاری از این سازمانها و ارگانها هیچ گونه ارتباطی باهم ندارند و هریک به صورت جداگانه در این راستا فعالیت می نمودند و می نمایند و از هیچ سیاست کلی تبعیت نمی کنند و هریک از این ارگانها دارای اطلاعات مفیدی در مورد تجربیات خود در امر صدور انقلاب می باشند ولی از آنجایی که به صورت جزایر جداگانه ای هستند ارگانهای دیگر از این اطلاعات بی بهره هستند و بعضی اوقات موازی کاری هایی صورت می گیرد که باعث اتلاف منابع می شود بنابراین تشکیل نهادی که متولی بحث صدور انقلاب باشد یا حداقل محول کردن امر صدور انقلاب به یکی از ارگانها به عنوان سیاست گذار و هماهنگ کننده و تجمیع اطلاعات و تجربیات و سیاست گذاری کلی و مشخص نمودن وظایف هر بخش ضروری به نظر می رسد.

۲- حمایت از نهضت های آزادی بخش : بر اساس سخنان حضرت امام(ره) و نص صریح قانون اساسی مبنی بر حمایت جمهوری اسلامی ایران از نهضت آزادی بخش دولتهای جمهوری اسلامی موظف به حمایت از این جنبش ها هستند حمایت جمهوری اسلامی به هر نحو باعث گرایش این جنبش ها به جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی خواهد شد که علاوه بر افزایش قدرت چانه زنی ایران و ایجاد یک تصویر مثبت در اذهان مسلمانان و مستضعفین نتیجه نهایی آن صدور انقلاب خواهد بود.
جمهوری اسلامی ایران تجربیات موفقی در حمایت از جنش های آزادی بخش داشته است که حزب الله لبنان یکی از نمونه های آن می باشد بنابراین هموراه باید حمایت از جنبش های آزادی بخش و مستضعفین جز لاینفک در صدور انقلاب و سیاست های مختلفی که در راستای آن اتخاذ می شود، باشد.
۳- دیپلماسی عمومی : همانطور که در موانع صدور انقلاب آمد فعالیت عمده نیروهای مقابل انقلاب اسلامی سعی در تصویر سازی و مخدوش نمودن چهره انقلاب و نظام اسلامی می باشد و این تصویر های ارائه شده از انقلاب بود مورد ارزیابی مردم قرار می گرفت نه واقعیت انقلاب و جمهوری اسلامی بنابراین جمهوری اسلامی نیز باید برای صدور انقلاب در جهت تصویر سازی حرکت کند تا هم تصویرهای اشتباه ساخته شده از خود را ازبین ببرد و آنرا با با تصویر حقیقی خود جایگزین کند راهکاری که در این زمینه مورد استفاده می تواند قرار بگیرد دیپلماسی عمومی است .
دیپلماسی عمومی (دیپلماسی مردم محور) به معنای کاربرد ابزارهای بین فرهنگی و ارتباطات بین الملل در سیاست خارجی است و شامل دیپلماسی فرهنگی و ارتباطی می شود(آشنا ۸۴ ص۱۵)که دیپلماسی فرهنگی مبتنی بر رویکرد ارتباط بین فرهنگی است و دیپلماسی ارتباطی مبتنی بر رویکرد ارتباط بین المللی است .

مهمترین تفاوت ارتباطات بین فرهنگی با ارتباطات بین المللی آن است که اولی مبتنی بر حضور بی واسطه حضوری و رودروی یک فرد یا یک گروه با فرهنگ دیگر است و دارای فرایندی کند و آثاری پایدار است و در مقابل ارتباطات بین المللی مبتنی بر ارائه تصویری از یک فرهنگ از طریق وسایل ارتباط جمعی برای مخاطبان فراگیر از فرهنگ های دیگر است و داری بردی وسیع فرایندی سریع و آثاری گذراست. (آشنا ۸۴ ص۲۰) که در روش اول که بر پایه ارتباط فردی رودرو و مستقیم متمرکز شده است می توان از فرستادن مبلغان مذهبی هنرمندان تاسیس مدارس تدریس زبان تلاش برای جذب دانشجویان خارجی نام برد.(آشنا ۸۴ ص۲۷-۲۲) و در روش دوم که بیشتر با ارتباطات جمعی یکطرفه و غیر مستقیم سروکار دارد در آن استفاده از ایستگاهای رادیویی تولید فیلم ها و مستند های مختلف چاپ نشریات و روزنامه ها راه اندازی شبکه های ماهواره ای و وب سایت قرار می گیرند.
یکی از مهمترین برتری ها این روش این است که با توجه این که با فضاهای عمومی سرو کار دارند، امکان محدود کردن بسیار کم است به عنوان مثال تبادلات دانشگاهی و روابط NGOها روابط هنری و هنرمندان که جزئی از ارتباطات فرهنگی هستند و همچنین وب سایت ها امواج رادیویی که جزئی از ارتباطات بین الملل هستند که دولت ها امکان محدود کردن آنها را به طور کامل ندارند اهمیت این مورد برای جمهوری اسلامی از این جهت است که با وجود تمام تحریم های موجود علیه جمهوری اسلامی دولت های مخالف انقلاب اسلامی نمی تواند تمام این فضا ها را به طور کامل ببندد و مانع رسیدن پیام جمهوری اسلامی به گوش ملت ها بشوند.

یکی از مسائل مهم در تبلیغات که باید به آن توجه شود محتوای پیام های ارسالی و ابزار ارسال پیام است ،در دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران نیز علاوه بر پیام عمومی که آشنا کردن ملل مختلف با تاریخ و فرهنگ و تمدن ایرانی و انقلاب و دستاوردهای آن و پیشرفت های صورت گرفته پس از پیروزی انقلاب اسلامی و مدل حکومتی در جمهوری اسلامی است باید روی برخی از پیام ها و فعالیت های اختصاصی برای هر دسته از کشورها مختلف با ویژگی های یکسان تاکید بیشتری نمود و در مورد ابزارها نیز هرچند باید به تمام ابزارهایی که در دیپلماسی عمومی استفاده می شوند به صورت یک بسته کامل نگاه کرد نه به صورت جدا از هم و تا بتوانیم بهترین نتیجه را بدست بیاوریم،اما با توجه به اوضاع خاص کشورها باید روی ابزارها و فعالیت های خاصی تاکید بیشتری نمود برای حصول به این منظور باید کشورها به چند گروه تقسیم شوند : گروه اول کشورهای محروم هستند که غالبا شامل کشورهای آفریقایی می باشد که هم از نظر اقتصادی محروم می باشند هم از نظر فرهنگی که محتوای پیشنهادی پیامها در این گروه ظلم ستیزی آشنایی با اسلام حقیقی می تواند باشد و و دیپلماسی عمومی در این کشورها با توجه به شرایط این کشورها باید دیپلماسی فرهنگی مبتنی بر تماس مستقیم باشد مانند ساخت مراکز بهداشتی احداث مراکز آموزشی اعزام مبلغ های دینی ساختن اردوگاه ها اختصاص بورس های تحصیلی. دسته دیگر کشورهای مسلمان سنی می باشند که محتوای پیام علاوه بر محتوای عمومی باید شامل توجه دادن به موضوع فلسطین و نوع مواضع ایران در قبال فلسطین و مسئله وحدت بین شیعه و سنی استکبار ستیزی می تواند باشد ابزارهای دیپلماسی عمومی در این کشورها می توانند دعوت از اساتید و روزنامه نگاران به کشور کمک و حمایت از احزاب موجود توضیع کتب اسلامی و انقلابی همچنین فعال کردن NGO ها و برگزاری کنفرانس ها باشد گروه بعدی کشورهای غیر مسلمان است که محتوای پیام در این کشورها علاوه بر محتوای عمومی می تواند تبلیغ اسلام به عنوان دین رحمت و همجنین توضیح عقاید تشیع باشد و نوع دیپلماسی فرهنگی می تواند با تاکید بر دعوت از اساتید و روزنامه نگاران برای بازدید از کشور ساخت مساجد ایجاد مدارس اسلامی برای ترویج عقاید اصیل اسلامی و اختصاص بورس های تحصیلی آموزش زبان و اعزام مبلغ ها و برگزاری کنفرانس باشد گروه بعدی کشورهای شیعی هستند که محتوای پیام همان پیام های عمومی است و استفاده از تمامی ابزارهای ارتباطی و فرهنگی است.
۴- توجه به وضع اقلیت ها : با توجه به این که یکی از موارد تبلیغ بر علیه جمهوری اسلامی وضعیت اقلیت های مذهبی و قومی در ایران است بنابراین ضروری است تا برنامه های ویژه ای برای توسعه این مناطق و حضور بیشتر نخبگان این اقلیت ها در حاکمیت صورت گیرد .

منابع
کتب
۱- حشمت زاده محمد باقر، تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای اسلامی ، تهران، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی، ۱۳۸۵
۲- خمینی(ره) امام روح الله ، صحیفه نور، جلد ۱۱ ۱۳ ۱۸،موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی (ره)،تهران،۱۳۷۹
۳- خمینی(ره) امام روح الله ، صدور انقلاب از دیدگاه امام خمینی(ره) ،موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی (ره)،تهران،۱۳۷۶
۴- فلاح نژاد علی، سیاست صدور انقلاب اسلامی ، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۴
۵- محمدی منوچهر، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی ، تهران، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی، ۱۳۸۵
۶- ،کتاب آمریکا، جلد ۶ ،تهران،موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین اللملی ابرار معاصر،۱۳۸۴

مقالات
۱- خرمشاد محمد باقر ، انقلاب اسامی و بازتاب آن در رویکرد نظری،فصلنامه علمی پژوهشی اندیشه انقلاب اسلامی، ۵۷-۷۶