مرتضی احمدی – رجانیوز: کودتای نافرجام شانزدهم ژوئیه در ترکیه در صدر اخبار این روزها قرار دارد و بسیاری از صاحب‌نظران به بررسی جنبه‌های مختلف کودتا پرداخته‌اند.

این مسئله که کودتاگران به چه کسی وابسته بودند و چه کشوری از آن‌ها حمایت می‌کرده است، کماکان در پرده‌ای از ابهام می‌باشد و بعضاً تحلیل‌های متفاوت و متعارضی در این زمینه شنیده می‌شود. در این بین مسئله دخالت و حمایت و یا عدم دخالت و حمایت ایالات متحده آمریکا از کودتا و کودتاچیان بیش از پیش نیاز به بررسی دارد. بررسی‌های بیشتر حکایت از آن دارد که نه‌تنها نقش آمریکا در کودتا را نمی‌توان رد کرد بلکه دلایلی وجود دارد که تقویت کننده و تائید کننده این فرضیه می‌باشد که در ادامه به آن اشاره می‌شود.

الف: سی‌ام می ۲۰۱۶ پایگاه فارین افرز با انتشار مقاله‌ای با عنوان ” کودتای نظامی بعدی ترکیه” ( Turkey’s Next Military Coup)  به قلم گونول تول (Gonul Tol) مدیر بخش ترکیه در انستیتو مطالعات خاورمیانه در آمریکا  به بررسی وضعیت رجب طیب اردوغان رئیس جمهور فعلی ترکیه می‌پردازد.(۱)

نویسنده مقاله معتقد است که اردوغان روابط بسیار صمیمی‌ با ارتش برقرار کرده و از این طریق گمان می‌کند که با یک تیر دو نشان را همزمان می‌زند: اولاً کردها را به عنوان بزرگترین اقلیت کشور تضعیف می‌کند؛ ثانیاً قدرت خود را در میان ملی‌گرایان ترکیه بیشتر می‌کند.

اما وی معتقد است که پیوند صمیمانه اردوغان با ارتش ترکیه و بازگذاشتن دست ژنرال‌ها برای جنگیدن با کردها می‌تواند برای خود اردوغان نیز خطرناک خواهد بود؛ زیرا  ارتش که سال‌ها با برخورد سرسختانه حزب عدالت و توسعه مواجهه بوده کینه بسیاری نسبت به اردوغان دارد و با توجه به سابقه نظامیان در به راه انداختن کودتاهای مختلف در تاریخ معاصر ترکیه، احتمال دخالت احتمالی نظامیان در سیاست کماکان وجود دارد و اقدام رئیس جمهور ترکیه مانند بازی‌کردن با آتش است.

همانطور که مشخص است حوادث روزهای پیشین ترکیه ثابت کرد که فارین افرز  اطلاعات دقیقی از کودتا در ترکیه منتشر کرده است؛ اما این تنها پایگاه خبری آمریکا نبود که خبر از حوادث آینده ترکیه می‌داد.

مایکل روبین پژهشگر اندیشکده  “امریکن اینترپرایز” و عضو سابق پنتاگون در مقاله‌ای که در مارس ۲۰۱۶  با عنوان “آیا امکان وقوع کودتا علیه اردوغان در ترکیه وجود دارد” WILL THERE BE A COUP AGAINST ERDOGAN IN TURKEY  منتشر شد با اشاره به  قرار داشتن اردوغان در لبه پرتگاه  خبر از کودتای نظامی احتمالی در ترکیه می‌دهد.(۲)

این نوشته حتی پا را فراتر از آن گذاشته و نحوه برخورد ایالات متحده با کودتا را نیز به درستی شرح می‌دهد. مایکل روبین با اشاره به چراغ سبز آمریکا به کودتا گران از یک طرف و شباهت سرانجام اردوغان با محمد مرسی و حتی بدتر از آن می‌نویسد:

باید گفت همدردی و علاقه ای که با مرسی رییس جمهوری پیشین مصر در زمان وقوع کودتا وجود داشت برای اردوغان وجود نخواهد داشت. هنگامی که مرسی سرنگون شد او به دموکراسی متعهد شده بود و بحث در این باره جریان داشت. به نظر می رسد که جمهوریخواهان و دموکرات ها هیچ یک از کودتا حمایت نکنند اما با رژیم بعدی روی کار آمده در ترکیه مخالفت نخواهند کرد.

گفتنی است که گذشت چند ماه نشان داد  آن‌چه که نویسندگان وابسته به پنتاگون طی ماه‌های اخیر از آن خبر داده‌ بودند نه تنها طی روزهای گذشته در ترکیه محقق شده است بلکه ایالات متحده آمریکا در شیوه عملکرد خود نیز همان‌طور اقدام کرده که پیشتر روبین به آن اشاره کرده بود.

ب: بررسی دقیق‌تر موضع مقامات آمریکا در ساعات ابتدایی کودتا نشان از حمایت اولیه و تلویحی کاخ سفید از اقدام صورت گرفته دارد.

جان کری وزیر امور خارجه دولت اوباما که در زمان کودتا در مسکو به سر می‌برده است در پاسخ به سوال خبرنگاران در رابطه با حوادث ترکیه بدون کوچک‌ترین انتقادی کودتا و یا حمایت از دولت اردوغان برای ترکیه بعد از کودتا آرزوی ثبات، صلح و استمرار رویه می‌کند!(۳)

سکوت جان کری همان lip service عمل کردن برآورده می‌شد که پیشتر نیز روبین در مقاله خود به آن اشاره کرده است. به این معنی که شما موافق مسئله‌ای هستید اما هیچ‌‎اقدام عملی برای اجرای آن نمی‌کنید که خود یعنی چراغ سبز نشان دادن. این مسئله از آنجا پررنگ‌تر می‌شود که ترکیه و آمریکا هر دو عضو ناتو هستند و با توجه به همکاری‌های نظامی-اطلاعاتی در جنگ سوریه نزدیکی بسیار زیادی با هم دارند؛ لذا به هیچ‌وجه نمی‌توان عدم موضع‌گیری ابتدایی آمریکا را به دلیل بی‌اطلاعی از اوضاع ترکیه دانست.

همچنین  برخی اخبار حکایت از آن دارد که تاثیر ایالات متحده آمریکا بر کودتای نافرجام ترکیه بسیار فراتر از نشان دادن چراغ سبز به کودتاگران بوده  است؛ زیرا  برخی اخبار تکذیب نشده حکایت از آن می‌کند که  سفارت آمریکا در ترکیه با انتشار بیانیه‌ای در ساعات ابتدایی کودتا بدون  هیچ‌گونه اشاره‌ای‌ به در جریان بودن یک کودتای نظامی علیه  اردوغان وقایع  استانبول را انتفاضه یا انقلاب نامیده است!(۴)

علاوه بر این خبر دخالت نظامیان پایگاه هوایی انجرلیک -که هم‌اکنون در اختیار آمریکا برای انجام حملات هوایی در سوریه است- در کودتای چند روز گذشته  نیز نشانه دیگری از نقش پررنگ‌تر آمریکا در کودتای ترکیه است. این ظن از آن‌جا تقویت می‌شود که پس از شکست کودتا و بازگشایی مجدد پایگاه انجرلیک- فعالیت این پایگاه در ساعات ابتدایی کودتا به حالت تعلیق درآمد- ژنرال بیکر ارجان وان، فرمانده این پایگاه دستگیر شد.(۵)

مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه،  در این باره گفته که برخی سربازان ترک مستقر در پایگاه اینجرلیک، با کودتای نافرجام جمعه‌شب همراه بوده‌اند و به همین‌خاطر بازداشت شده‌اند. اثبات دخالت سربازان پایگاه اینجرلیک در کودتا هم می‌تواند دلیل دیگری بر دخالت احتمالی آمریکا در کودتای نافرجام ترکیه باشد.

گفتنی است که نیروی هوایی از جمله مهم‌ترین نیروهای شرکت کننده در کودتای اخیر بوده است و برخی اخبار حکایت از ادامه درگیری‌ها بین نیروهای امنیتی دولت ترکیه با برخی اعضای  نیروی هوایی دارد.

ناگفته نماند پایگاه هوایی اینجرلیک دارای اهمیت فراوانی برای ایالات متحده آمریکا و ناتو می‌باشد و حتی برخی منابع روسی مدعی نگهداری بخش از سلاح‌های اتمی آمریکا در این پایگاه هستند.

با این تفاسیر کاملاً مشخص است که سکوت و یا بعضاً حمایت تلویحی از کودتا در ساعات ابتدایی توسط ایالات متحده آمریکا کاملاً حساب‌شده بوده است. گفتنی است، کاخ سفید تنها پس از مسلم شدن شکست کودتاگران و حتمی شدن باقی ماندن اردوغان بر مسند قدرت، سکوت خود را شکست و به موضع‌گیری پرداخت که هیچ‌گاه مورد قبول دولت ترکیه واقع نشد.

ج: درز اطلاعاتی در رابطه با احتمال کودتا در ترکیه و چراغ سبز واشنگتن به کودتاگران در ساعات ابتدایی  اگر به تنهایی تائید کننده فرضیه دخالت آمریکا در کودتا نباشند، درگیری لفظی و اظهار نظرهای دولت‌مردان ترکیه- که طی سال‌های گذشته روابط بسیار نزدیکی با کاخ سفید داشته و عملاً مجری طرح‌های آمریکا در منطقه محسوب می‌شوند-به وضوح بیان‌گر نقش پررنگ ایالات متحده در کودتای ناکام استانبول است.

در همین راستا «سلیمان سویلو» وزیر کار ترکیه روز شنبه ۲۶ تیر ماه طی مصاحبه‌ای دولت آمریکا به دست داشتن در کودتای ناکام علیه دولت رجب طیب اردوغان متهم کرد. به نوشته پایگاه «هابردار»، .وزیر کار ترکیه در این رابطه می‌‎گوید: «فتح‌الله گولن» از رهبران معارضان دولت ترکیه که در آمریکا به سر می‌برد، پشت این کودتا بوده و واشنگتن هم از او حمایت کرده است…..آمریکا از کودتا پشتیبانی کرده است. او (گولن) ماه‌هاست که از آنجا چندین مجله را اداره می‌کند…ماه‌هاست که داریم در مورد فتح‌الله گولن به ایالات متحده پیام می‌دهیم. ایالات متحده باید فتح‌الله گولن را (به ترکیه) مسترد کند.»

گفتنی است که مطرح شدن بیش از پیش این سخنان در افکار عمومی و رسانه‌های جمعی آنقدر برای آمریکا گران تمام شد که جان کری در تماس تلفنی خود به همتای ترک خود گوش‌زد نمود که این سخنان در خصوص به روابط دو کشور عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) آسیب خواهد زد.(۶)

همچنین جان کربی سخنگوی رسمی وزارت امور خارجه آمریکا در این رابطه گفت: اشارات یا ادعاهای علنی درباره هرگونه نقش آمریکا در تلاش برای کودتای نافرجام کاملا دروغ است و به روابط دوجانبه بین ما آسیب می‌زند.

د: با تفاسیری که به آن اشاره شد مشخص می‌شود  نحوه رفتار آمریکا با ادوغان همان مدلی است که پیشتر به کودتا علیه محمد مرسی رئیس جمهور سابق مصر انجامیده است. نکته جالب توجه آن است که موضع واشنگتن در ساعات ابتدایی آغاز کودتا در مصر نیز سکوت بوده است.

در همین راستا جی کارنی سخنگوی کاخ سفید همزمان با کودتا  مصر  در اظهاراتی مطبوعاتی با اعلام این مطلب گفت که تعیین این موضوع که عزل محمد مرسی از قدرت کودتا بوده یا نه، نیاز به زمان دارد.(۷)

جالب‌تر آن است که کودتا علیه مرسی  نیز پس از بهبود رابطه دولت مصر با رژیم صهیونیستی  به وقوع پیوسته است؛ یعنی شرایطی که طیب اردوغان طی ماه‌های گذشته  در آن به سر می‌برده است.

در همین راستا علیرغم مخالفت های ابتدایی اخوان المسلمین با قرارداد کمپ دیوید، محمد مرسی  پس از رسیدن به قدرت پای بندی خود را  قرارداد کمپ دیوید اعلام  کرد و مدعی شد که انتقال گاز مصر به اسرائیل  علیرغم انفجارهای مکرر لوله گاز بین دو کشور همچنان ادامه دارد(۸)

همچنین محمد مرسی  در متن استوارنامه اولین سفیر دولت جدید مصر برای شیمون پرز رئیس دولت اسرائیل وفاداری خود را نسبت به رژیم صهیونیستی ابراز و خود را “دوست وفادار” شیمون پرز نامید! اما تمام این موارد نتوانست جلوی سقوط مرسی را بگیرد و در نهایت با چراغ سبز آمریکا مرسی توسط نظامیان از قدرت برکنار شد.

علاوه بر این خبر  دستگیری «آکین اوزتورک» وابسته نظامی ترکیه در اسرائیل که از آن به عنوان مغز متفکر کودتای نافرجام یاد می‌شود نیز حکایت از دخالت رژیم صهیونیستی به عنوان تکمیل کننده سناریو مرسی سازی اردوغان است.

تشبیه وضعیت اردوغان به محمد مرسی و یا حتی صدام حسین که در مقالات آمریکایی‌ها به وضوح دیده می‌شود زمانی که به شکست انجامید که پایگاه مردمی اردوغان بسیار سریع‌تر و موثر‌تر وارد عمل شد؛ همچنین روحیات شخصیتی اردوغان در به خیابان کشیدن طرفداران خود عامل دیگری بر شکست کودتای آمریکا در ترکیه می‌باشد. از این مسئله نیز نباید غافل شد که هر چند کودتا در ترکیه به سرانجام نرسید اما به نظر می‌رسد که تاریخ مصرف اردوغان برای آمریکا دیگر به اتمام رسیده است و باید روز به روز منتظر افزایش اختلافات آمریکا و ترکیه در مسائل مختلف بود که نهایتاً ضعف منطقه‌ای ترکیه  و به باد رفتن بیش از پیش آرزوهای اردوغان را به دنبال خواهد داشت.

مطالب مرتبط:

………………………………..

۱- https://www.foreignaffairs.com/articles/2016-05-30/turkeys-next-military-coup

۲- https://www.aei.org/publication/could-there-be-a-coup-in-turkey

http://europe.newsweek.com/will-there-be-coup-against-erdogan-turkey-439181?rm=eu

۳- http://www.politico.com/story/2016/07/john-kerry-turkey-coup-225632

۴- http://almesryoon.com/%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1-

%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B7%D9%86/904802-%D8%AD%D9%82%D9%8A%D9%82%D8%A9-%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%B7-%D9%88%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%B7%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A7

۵- http://www.bbc.com/persian/world/2016/07/160717_l57_airbase_incirlik_reopens

۶- http://www.reuters.com/article/us-turkey-security-kerry-call-idUSKCN0ZW15S

۷- http://khabarfarsi.com/ext/5858406

۸- http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1917144/%D8%B1%D8%A7%D8%B2+%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%86+%D9%85%D8%B1%D8%B3%DB%8C+%D8%A8%D9%87+%DA%A9%D8%A7%D8%AE+%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA+%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C+.html