به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، بعد از مدتها انتظار بالاخره در روز ۳۱ مرداد ماه و همزمان با روز صنعت دفاعی، سامانه پدافند هوایی باور ۳۷۳ در مراسمی با حضور رییس جمهور رونمایی شد و در حدود یک دهه طول کشید تا طرحی که با دستور فرمانده معظم کل قوا شروع شده بود به یک محصول قابل اطمینان و افتخار آفرین تبدیل شود.

باور ۳۷۳ از کجا آمد؟

امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده قرارگاه پدافند هوایی در این باره می گوید: در همان ابتدا و زمانی که اولین بحث‌ها مبنی بر تحویل ندادن S300  مطرح شد و نفرات ما هنوز در روسیه دوره می‌دیدند، مقام معظم رهبری به وزارت دفاع دستور دادند که “بروید و خودتان این کار را ملی کنید” و از آن زمان این کار در دستور کار قرار گرفت که طراحی مفهومی آن هم در وزارت دفاع، هم در قرارگاه و هم برخی مراکز علمی و دانشگاهی کشور آغاز شد.

فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص) همچنین در خصوص نام سامانه بومی جایگزین S300، گفت: نام این سامانه بومی “باور ۳۷۳” است که ۳۷۳ از القاب رسول‌الله(ص) در حروف ابجد بوده و “باور” نیز یعنی ما باور داریم که این کار انجام می‌شود.

۴ سامانه در مراسم رونمایی

در مراسم رونمایی از سامانه باور ۳۷۳ از ۴ جزء این سیستم رونمایی و طبق معمول نیز اطلاعات خاصی برای آن ارائه نشد. یکی از این اجزاء شامل سامانه کنترل و فرماندهی سامانه باور است که در حقیقت همان پست فرماندهی یا به عبارت دیگر قلب سیستم محسوب می شود. کلیه اطلاعات بدست آمده از سامانه های راداری، کنترل و ارسال داده ها، فرمان پرتاب و تقریبا تمامی امور از این بخش کنترل می شود.

بخش دیگر رادار کنترل آتش معراج ۴ است که بر اساس اعلام رسانه ها یک رادار آرایه فازی است. این رادار اطلاعات مربوط به هدف مثل سرعت، ارتفاع و سمت را به سیستم فرماندهی منتقل کرده و شرایط را برای قفل بر روی هدف و اجرای آتش فراهم می کند.

در تصاویر همچنین رادار کوچکتری نیز به نمایش درآمد که به نظر شبیه به رادار ردگیری سامانه باور است و به نظر می رسد همان سامانه ای باشد که قبلا در جریان بازدید علی لاریجانی رییس مجلس از دستاوردهای دفاعی کشورمان تصاویری از آن از طریق رسانه ملی پخش شده بود.

این نمونه رادار ردگیری که مختص اهداف با برد متوسط به بالا است، وظیفه ردگیری اهداف هوایی و موشک‌های بالستیک را دارد و در نمایشگاه سال ۱۳۹۳ دستاوردهای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، بر روی خودروی جدید ظفر به نمایش در آمده بود.

پرتابگرها؛ بخش متفاوت سامانه باور ۳۷۳

اما بخش پرتابگرها در سامانه باور ۳۷۳ را شاید بتوان متفاوترین و جذاب ترین بخش از این سامانه به شمار آورد. پیش از این و با توجه به این که از باور به عنوان یک «اس ۳۰۰ ایرانی» یاد می شد بسیار تصور می کردند که احتمالا با پرتابگرهای استوانه ای مثل اس ۳۰۰ روسی رو به رو شوند اما با انتشار تصاویر باور مسائل بسیار جالبی مشخص شد.

از نظر ظاهری این پرتابگر بیش از هر چیز دیگر یادآور سامانه پرتاب عمودی مارک ۴۱ نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا است و نشان می دهد متخصصان ایرانی بدون آنکه اصرار و توجه ویژه ای برای استفاده از ساختار و طراحی سامانه اس ۳۰۰ داشته باشند، به دنبال استفاده از همه تجارب جهانی برای معرفی یک محصول بومی بوده اند.

در این سامانه آمریکایی، سلول های پرتابگر مثل باور در موقعیت عمودی در کنار هم بر روی شناور نصب می شوند. این نوع طراحی به خوبی نشان می دهد که مهندسان ایرانی به سمت الگوی متفاوتی رفته در این بخش رفته و اصولا به دلیل عدم امکان همکاری با آن کشورها در این بخش، ما با یک طرح کاملا بومی رو به رو هستیم و نمی توان کوچکترین ابهامی در استقلال طراحی و اجرای این سامانه داشت.

از سوی دیگر زاویه قرارگیری این پرتابگر نشان می دهد که ما با یک سامانه پرتابگر عمودی رو به رو هستیم که خود نشان از رسیدن به یک فناوری مهم در داخل دارد. پرتابگرهای عمودی به لحاظ فضای اشغالی مساحت کمتری را به خود اختصاص داده و می توان در یک فضای ثابت تعداد بیشتری از آنها را نصب کرد.

در عین حال اینکه تمامی سامانه های معرفی شده در مراسم روز صنعت دفاعی، متحرک بوده و نشان می دهد موضوع تحرک، یک اصل کاملا اجرایی در طراحی و ساخت سامانه های پدافندی کشورمان است که اکنون در بهترین نمونه آن، اجرایی و عملیاتی شده است.

پرتاب عمودی؛ سرد یا گرم ؟ مسئله این است

اما در بحث پرتاب عمودی ما با دو بحث متفاوت رو به رو هستیم که به عنوان پرتاب گرم یا پرتاب سرد مطرح هستند. پرتاب گرم، حالتی است که موشک همزمان در درون پرتابگر فعال شده و گازهای ایجاد شده از طریق خروجی های تعبیه شده بایستی از پرتابگر تخلیه شوند. این نوع طراحی نیازمند سطح بالایی از تکنولوژی خصوصا در بخش مواد به منظور تحمل حرارت ایجاد شده است.

در گونه پرتاب سرد مثل سامانه موشکی تور ام یک یا اس ۳۰۰ ، موشک مورد نظر در مرحله اول به وسیله جریان گاز ایجاد شده توسط یک سامانه تولید کننده گاز، از پرتابگر به بیرون پرتاب شده و سپس موتور آن فعال می شود. این نوع پرتابگرها به نسبت نمونه های گرم معمولا سنگین تر و گران قیمت تر هستند.

تصاویر منتشر شده از سامانه باور ۳۷۳ این احتمال را تقویت می کند که باور ایرانی از نوع پرتاب گرم باشد. فاصله بخش انتهایی پرتابگر از سطح زمین و همچنین وجود دو سوراخ در بخش بالایی این پرتابگر ها به احتمال فراوان به جهت خروجی گازهای حاصل از احتراق است.

اما نکته مهم دیگر درباره این پرتابگر این است که در مقایسه با پرتابگرهای سامانه تلاش، ما شاهد افزایش قابل توجه اندازه لانچر هستیم که به صورت کاملا واضح، خبر از استفاده از موشکی با طول بیشتر می دهد که طبیعتا امکان برد و ارتفاع درگیری بیشتری را فراهم می کند.

شناورهای جدید نداجا؛ مقصد احتمالی بعدی باور

با آن که تا به امروز هیچ صحبت خاصی در این باره نشده است اما از لحاظ فنی و ظاهری می توان از پرتابگر های سری باور با انجام اصلاحاتی در شناورهای سنگین نیروی دریایی ارتش نیز برای قرار دادن انواع موشک های پدافندی و آفندی استفاده کرد، امری که امروزه در بسیاری از نیروهای دریایی پیشرفته جهان مرسوم است.

با این اوصاف، ناوهای نیروی دریایی کشورمان که به انواع موشک ها و اژدرها برای مقابله با اهداف دریایی و زیرسطحی مجهز هستند، با نصب این سامانه مدرن پدافندی، دیگر دغدغه ای برای مقابله با تهدیدات هوایی نیز نداشته و همین موضوع بر قدرت دفاع از مرزها و منافع دریایی کشورمان خواهد افزود.

از سوی دیگر، این اتهام و شائبه که پیش از این درباره سامانه های پدافندی کشورمان مطرح و آنرا وابسته یا کپی طرح ها و تجهیزات روسی یا بعضا چینی می دانستند، با این سامانه جدید کاملا برطرف شده و اکنون جمهوری اسلامی ایران در زمره معدود کشورهای جهان قرار می گیرد که طراحی و ساخت یک سامانه پدافندی مدرن در لایه های مختلف را به صورت بومی اجرایی کرده است.