Print Friendly, PDF & Email

 هنوز چند ماهى از توافق بین خوانین، رینولدز و دکتر یانگ براى تنظیم امور حراست و نگهبانى از تأسیسات و مناطق نفتى نگذشته بود که مشکلات جدیدى بین دو طرف بروز کرد. این مشکلات از آنجا ناشى شد که دو تن از خوانین بختیارى، یعنى لطفعلى‏خان امیرمفخم و محمدجوادخان سردار اقبال  طى نامه‏اى به ویلانز  ــ جانشین مدیر میادین نفتى شرکت نفت ایران و انگلیس در میدان نفتون ــ به اقدامات شرکت اعتراض کردند.
     این دو تن اذعان کرده بودند که مطلع شده‏اند شرکت نفت ایران و انگلیس علاوه بر احداث جاده، درصدد است تا خط لوله انتقال نفت احداث کند و قصد دارد مقدارى از اراضى زراعى بختیارى‏ها را به تصرف خود درآورد. از دیدگاه این خوانین، اقدام شرکت خلاف قرارداد بود؛ زیرا شرکت حق نداشت بدون رضایت صاحبان اراضى، اقدام به احداث جاده و خط لوله کند.
     آنها مدعى مالکیت اراضى بطوند و راهداران بودند ؛ از این رو درصدد جلوگیرى از ادامه فعالیت شرکت برآمدند:
محترمانه شما را آگاه مى‏کنیم که بدون رضایت ما شما حق ندارید در اراضى متعلق به ما جاده و خط لوله بسازید… از کلانترهاى این دو بخش خواسته‏ایم که متعهد شوند و التزام سپارند که به شما اجازه جاده‏سازى و… ندهند.

     در پایان نامه شرط اجازه کار به شرکت، کسب رضایت خوانین موصوف ذکر شده بود. نمایندگان محلى و ایرانى شرکت نفت در منطقه، ضمن ارسال نامه لطفعلى‏خان و محمدجوادخان براى رؤساى خود، به آنها یادآور شدند که خوانین یادشده تهدید به مانع‏تراشى کرده‏اند: «آنها تهدید مى‏کنند مشکلاتى بر سر راه شرکت جهت کارهاى مربوط به جاده‏سازى یا لوله‏گذارى بدون اجازه آنها ایجاد مى‏کنند….»
    لطفعلى‏خان و محمدجوادخان براى ویلانز و دیگر اجزاى شرکت ناشناس و ناشناخته بودند و از همین‏رو پیشنهاد کردند موضوع با صمصام‏السلطنه و سردار محتشم در میان گذاشته شود. آنها با تکیه بر قرارداد خوانین بختیارى و دارسى و سندیکاى امتیازات، معتقد بودند چون در قرارداد، پرداخت وجه و خسارات براى اراضى زراعى پیش‏بینى شده و قرار بر آن بوده که در صورت پیشامد هرگونه مشاجره‏اى راجع به تعیین میزان خسارت، موضوع به کنسول بریتانیا در محمره ارجاع شود، بنابراین، نمى‏بایست هیچ اشکال یا دخالتى در لوله‏گذارى رخ مى‏داد.
    از نظر انگلیسى‏ها اقدام این دو خان بختیارى به تحریک افرادى صورت گرفته بود که مترصد بودند تا مشکلاتى را بر سر راه فعالیت شرکت به وجود آورند. به همین دلیل لوید، اسکات و شرکا  ــ عاملان شرکت نفت ایران و انگلیس در منطقه نفتى ــ در نامه‏اىبه صمصام‏السلطنه، ضمن ارسال کپى‏نامه محمدجوادخان و لطفعلى‏خان، خاطرنشان ساختند که چون این دو تن براى شرکت نفت ایران و انگلیس ناشناخته‏اند، ترجیح داده شده است به جاى مذاکره مستقیم با آنها، موضوع به او ارجاع داده شود. آنها افزودند: «ما پیش‏بینى نمى‏کنیم که هر جاده یا خط لوله‏اى که نیاز داریم، بسازیم، از بین اراضى کشاورزى بگذرد؛ اما اگر چنین کارى ضرورى باشد، البته خسارت آن را خواهیم پرداخت….»  در این نامه از صمصام‏السلطنه خواسته شده بود تا به لطفعلى‏خان ومحمدجوادخان و همه افراد ایل بختیارى دستور داده شود که به هیچ‏وجه در کارها دخالت نکنند و به آنها اطمینان پرداخت خسارت کافى در ازاى استفاده از اراضى کشاورزى داده شود.
     تنش‏هاى موجود در میادین نفتى منحصر به استفاده شرکت از اراضى کشاورزى و اعتراض خوانین بود. اما برخى اوقات، تنش‏هایى نیز در منطقه به وجود مى‏آمد که ریشه در برخوردهاى محلى داشت؛ چنان‏که شرکت نفت ایران و انگلیس در ۱۸ اکتبر ۱۹۰۹ به وزارت خارجه آن کشور اطلاع داد که بین ویلانز ــ جانشین و معاون رینولدز در منطقه ــ و رئیس نگهبانان بختیارى اختلاف شدیدى روى داده است؛ زیرا رئیس نگهبانان از کارگران بومى رشوه و حق‏حساب دریافت مى‏کرده و تحمیلى و غیرقابل پرداخت بودن مبلغ درخواست شده از سوى کارگران نیز باعث ایجاد موقعیت خطرناکى در محل شده بود.
     به همین دلیل و به واسطه نگرانى از بروز درگیرى بین بخش‏هایى از نگهبانان بومى بختیارى با یکدیگر، از رینولدز خواسته شده بود تا سریعا خود را به محل برساند. همچنین از رنکینگ ــ کنسول بریتانیا در اهواز ــ نیز خواسته شد تا بدون معطلى با محافظان خود به میدان نفتون برود. ولى با سعى ویلانز و سپس رینولدز، مشکل به شکل منصفانه‏اى رفع شد و این حادثه نشان داد که در آن زمان بردبارى بسیارى براى فعالیت و کار در آن منطقه لازم بوده است. 
    پس از مذاکرات اولیه بین دو طرف براى حل مشکل غرامت و بهاى اراضى، خوانین بختیارى یکى از افراد مورد اعتماد محلى به نام شیخ محمدحسین اهل مالمیر را براى مذاکره با شرکت نفت ایران و انگلیس انتخاب کردند. شیخ محمدحسین به نزد رینولدز

سند ضمیمه شماره ۷
فرستاده شد. او در ملاقات با رینولدز، قیمت هر جریب زمین کشاورزى را پنجاه تومان تعیین کرد، اما رینولدز بر قیمت سى تومان براى هر جریب زمین تأکید کرد. شیخ محمدحسین حامل نامه‏اى از سوى لطفعلى‏خان امیرمفخم از خاندان حاجى‏ایلخانى و یوسف‏خان امیرمجاهد از خاندان ایلخانى براى رینولدز بود. در این نامه، ضمن اشاره به گزارش ظلم و تعدى اجزاى شرکت نفت به کشاورزان و مردم محلى، تعلل و تأخیر شرکت نفت را در رسیدگى به آسایش و رفاه طوایف نیز متذکر شده و ضمن اشاره به بالاتر بودن قیمت زمینهاى کشاورزى، بى‏توجهى رینولدز را به بقیه اراضى مورد استفاده از جمله اراضى مرتع یا چِرا یادآورى کردند. خوانین معتقد بودند: «زمین‏هاى چِرا براى ایلات ارجح‏تر و باارزش‏تر از زمین‏هاى کشاورزى است. ما به خاطر احساسات دوستانه خود نسبت به شرکت [تلاش براى] توافق را متعهد شده‏ایم.» آنها منتظر بودند تا ببینند رینولدز و شرکت نفت چه اقدامى براى حل مشکلات انجام مى‏دهند.  پاسخ رینولدزمبهم بود؛ زیرا او به خوانین چنین نگاشت: «… لطفا این مسئله را درک کنید که من فقط نماینده شرکت هستم و بدون مشورت با آنها نمى‏توانم بیش از غرامتى که پیشنهاد کرده‏ام، تعیین کنم….»
     لحن رینولدز و نگرانى او از اینکه مبادا خوانین بختیارى مبادرت به جلوگیرى از ادامه کار و پیشرفت امور کنند، به خوبى پیدا بود و لذا از آنها فرصت خواست تا با رؤساى خود در لندن گفت‏وگو کند و به آنها تذکر داد هرگونه حرکت عجولانه مایه تخریب روابط دو طرف خواهد شد: «در شش ساله گذشته با چندتن از اعضاى خانواده شما از نزدیک در تماس بوده و کار کرده‏ام و اجازه نمى‏دهم هیچ اقدام عجولانه‏اى، همان‏طور که شما گفته‏اید، دوستى ما را خدشه‏دار کند….»  و به آنها حق جلوگیرى از فعالیت و کار درمنطقه در صورت حل‏وفصل نشدن موضوع در طى یک ماه داده شده؛ امرى که بعدا مورد تأکید خوانین نیز قرار گرفت.
     رینولدز که در خلال اقامت شیخ محمدحسین، متوجه شده بود خوانین خواستار دریافت پول هستند، مقدار اراضى مورد نیاز شرکت را بر اساس جریب در میدان‏هاى نفتى همچون نفتون، نفتک و… و زمین‏هاى لازم براى احداث خط لوله و جاده و لزوم تعیین محدوده آن را براى خوانین تشریح کرد و به اطلاع آنها رساند که شرکت نفت درصدد است بهاى این اراضى را یکجا و یکباره پرداخت کند و لذا به آنها مبلغ دوهزار پوند معادل ده‏هزار تومان پیشنهاد کرد و از خوانین خواست تا براى رسیدن به توافق از منطقه نفتى دیدن کنند.
    رنکینگ از این نامه، محتواى آن و دعوت از خوانین بى‏اطلاع بود. البته اختلاف دو طرف بر سر تعیین قیمت و تلاش هر یک براى به دست آوردن سود بیشتر شاید منطقى به نظر آید، ولى مشکل عمده اختلاف دیدگاه طرفین بر سر تفسیر کلمه زراعى مزروعى، آبى و دیمى بود که در قرارداد اولیه بین طرفین به امضا رسیده بود.
     بر اساس دیدگاه طرف بختیارى، منظور از اراضى کشاورزى، زمین‏هایى بود که گرچه در آن زمان زیر کشت نبودند، ولى در سال‏هاى قبل کشت شده بودند. به عبارت دیگر، رهاسازى برخى از اراضى بر اساس شیوه کشت دیم براى یک یا چند سال، به معناى غیرکشاورزى بودن اراضى نبود. اما شرکت نفت و به طور کل، طرف انگلیسى تنها اراضى و زمین‏هایى را مدنظر داشت که در طول سال‏هاى متمادى و پى‏درپى، مورد کشت قرار گرفته بودند.  به نظر مى‏رسد که در این مورد، طرف انگلیسى بر اساس عرفرایج در کشاورزى به شیوه اروپایى و در کشورهاى اروپایى که داراى منابع آب کافى بودند، قضاوت مى‏کرد. ولى خوانین بختیارى بر اساس عرف رایج در ایران که با فقدان منابع آب کافى روبه‏رو بودند، استدلال مى‏کردند. با توجه به این مطلب مى‏توان نظر خوانین را مورد تأیید قرار داد.
     به هر روى، بر اساس دعوت رینولدز، خوانین بختیارى در اول ربیع‏الاول سال ۱۳۲۸/۱۳ مارس ۱۹۰۹ وارد مناطق نفتى شدند و از سیر فعالیت و محدوده کار و تأسیسات شرکت نفت بازدید کردند. در این بازدید، رینولدز که خوانین را همراهى مى‏کرد، توضیحات کافى را درباره میزان اراضى مورد نیاز و طرح‏هاى خود همچون ایجاد بازار محلى به خوانین ارائه داد. این دیدار در نوع نگاه و نظر خوانین نسبت به ارزش اراضى و نیاز شرکت نفت به آن اراضى تأثیر گذاشت. رنکینگ از منابع محرمانه اطلاعاتى به دست آورده بود که خوانین قبل از بازدید منطقه حاضر بودند ده‏هزار تومان معادل دوهزار پوند پیشنهادى رینولدز را براى معامله بپذیرند، ولى پس از بازدید از منطقه و آگاهى از طرح‏هاى شرکت تصمیم آنها تغییر یافت؛ به گونه‏اى که پیشنهاد ارائه شده را رد کردند.
     این در حالى بود که رنکینگ براى نظارت و هدایت گفت‏وگوى دوطرف وارد منطقه نفتى شده بود. او با پیشنهاد ارائه شده از سوى رینولدز مخالف بود؛ زیرا مبناى پرداخت و تعبیر ارائه شده درباره اراضى و مبلغ و قیمت پیشنهادى را زیاد مى‏دانست. رینولدز از سوى رنکینگ مورد اعتراض قرار گرفت و در انکار ارائه پیشنهاد از سوى خود کوشید. ولى رنکینگ با وجود این انکار دریافت که چنین پیشنهادى از سوى رینولدز به خوانین ارائه شده است. آنچه این امر را در خلال مذاکرات آشکار ساخت، ارائه کپى یا نسخه‏اى از نامه‏هاى رد و بدل شده بود. مذاکرات بین دو طرف با گذشت روزها، بى‏نتیجه ماند و جو حاکم بر مذاکرات رو به سردى گرایید؛ به گونه‏اى که خوانین تهدید کردند چنانچه مشکل پرداخت غرامت اراضى مورد نیاز شرکت نفت حل نشود، جلوى اقدامات شرکت را گرفته و کار را متوقف خواهند کرد. مکاتبات دو طرف سودى نبخشید. خوانین معترض بودند که با دعوت قبلى براى مذاکره آمده‏اند تا به یک راه‏حل مسالمت‏آمیز و قابل قبول براى دو طرف دست یابند. اما تأخیر در دستیابى به نتیجه مورد نظر، باعث شد تا خوانین مناطق نفتى را به سوى رامهرمز ترک کنند. بى‏نتیجه ماندن مذاکرات را مى‏توان معلول چند مطلب و علت دانست:
     نخست آنکه، خوانین با وجود احتیاج به پول، پس از آگاهى به نیاز و اهداف شرکت، زمینه را براى دریافت بهاى بیشتر در ازاى اراضى مورد نیاز شرکت مساعد دیدند و این امر باعث اختلاف دیدگاه دو طرف درباره بهاى اراضى شد.
     دوم آنکه، بین رنکینگ و رینولدز هم از جهت دیدگاه و هم از جهت شیوه عملکرد اختلاف‏نظر وجود داشت. رنکینگ به جهت بى‏اطلاع ماندن از محتواى مکاتبات با خوانین و گمشدن‏هاى عمدى و سهوى این مکاتبات از سوى طرف انگلیسى (رینولدز) خشمگین بود؛ زیرا بى‏اطلاعى و نداشتن سابقه مکاتبه باعث مى‏شد تا در جریان مذاکرات، خوانین از مکاتبات در اثبات دعاوى خود استفاده کنند.
     خشم و گلایه رنکینگ تنها به بى‏اطلاعى او از مکاتبات و عدم دسترسى به نسخه یا کپى آن محدود نمى‏شد؛ نکته مهم از نظر او این بود که رینولدز در مکاتبات خود پرداخت غرامت اراضى مورد نیاز براى خطوط لوله، جاده‏ها و غیره را پذیرفته بود، در حالى که طبق نظر رنکینگ، بر اساس قرارداد ۱۹۰۵م، این اراضى مى‏بایست به ایشان واگذار مى‏شد.
     آنچه براى رنکینگ غیرقابل قبول بود و برخشم و اعتراض او مى‏افزود، این نکته در مکاتبات رینولدز با خوانین بود که به بختیارى‏ها حق داده بود، اگر در طى زمان مشخصى اختلافات حل نشود، کار و فعالیت شرکت نفت را متوقف کنند. این امر به نظر رنکینگ بسیار خطرناک و فاجعه‏آمیز بود. به نظر او طى سه سال گذشته، خوانین بختیارى سعى داشتند تا چنین حقى را به دست آورند که در صورت عدم توافق طرفین، بتوانند مانع از فعالیت و ادامه کار شرکت شوند. علاوه بر مطالب فوق، از دیدگاه رنکینگ قبول پرداخت مبلغ سى تومان براى هر جریب از اراضى زیرکشت و پنج تومان در ازاى هر جریب اراضى قابل کشت، نادیده گرفتن مواد قرارداد ۱۹۰۵م بود.
    مذاکرات و مکاتبات دو طرف منجر به عقد یک توافق مقدماتى شد که در سلخ (آخرین روز) ربیع‏الاول سال ۱۳۲۸/۹ آوریل ۱۹۱۰ به امضاى لوید، اسکات و شرکا به نمایندگى از شرکت نفت ایران و انگلیس و یوسف‏خان امیر مجاهد ــ فرزند حسینقلى‏خان ــ و لطفعلى‏خان امیر مفخم ــ فرزند امامقلى‏خان ــ از خانواده‏هاى ایلخانى و حاجى‏ایلخانى رسید. بر اساس این توافقنامه مقرر شد:
     الف. طرف انگلیسى مبلغ پنج‏هزار پوند، معادل ۰۰۰,۲۵ تومان به عنوان بیعانه اراضى نفتى و اراضى مورد نیاز به خوانین بختیارى بپردازد.
     ب. یک ماه قبل از عید نوروز (اول اسفند ماه) اجلاسى مرکب از سه نماینده، یعنى کنسول انگلیس در اهواز، نماینده خوانین بختیارى و نماینده شرکت نفت ایران و انگلیس در مناطق نفتى تشکیل شود که در آن اجلاس، درباره تعیین قیمت اراضى مورد نیاز شرکت توافق قطعى حاصل شود.
     ج. شرکت نفت ایران و انگلیس اختیار تام در حفر چاه نفت، خانه‏سازى، احداث راه، نصب خطوط انتقال نفت و غیره دارد.
     د. هیچ‏یک از افراد طوایف بختیارى یا سکنه بومى از جمله سادات قیرى (قیلى)  و عقیلى شوشتر حق ممانعت و اعتراض ندارند و اگر خسارت یا زیانى از طریق آنان وارد شد، غرامت آن به عهده خوانین بختیارى خواهد بود.
     ه . اگر مبلغ پرداخت‏شده به عنوان بیعانه، بیش از مبلغ تعیین‏شده براى اراضى باشد، مى‏بایست خوانین آن را نقدا بازپرداخت کنند.
     بدین‏ترتیب، این توافق مقدماتى راه را براى یک توافق کلى و درازمدت باز کرد تا علاوه بر خاتمه دادن به اختلافات دو طرف بختیارى و شرکت نفت مربوط به اراضى، جلوى هرگونه اعتراضى از طرف خوانین بختیارى گرفته شود و در عین حال، شرکت نفت خود را از درگیرى احتمالى با سکنه بومى و سایر مدعیان رهانید.
    نسخه‏اى از این قرارداد مقدماتى پس از چند روز از سوى لوید، اسکات و شرکا براى حسین اعتلاءالدوله ــ کارگزار دولت ایران در خوزستان ــ ارسال شد تا در دفتر کارگزارى ثبت شود. این اقدام از آن جهت صورت گرفت که ضمن اطلاع دولت ایران از توافق دو طرف، خوانین بختیارى نتوانند نسبت به اجراى مواد قرارداد استنکاف ورزند و شرکت نیز متهم به دخالت در امور داخلى ایران بدون اطلاع دولت مرکزى ایران نشود. اعتلاءالدوله نیز نسبت به ارسال نسخه‏اى از آن قرارداد براى وزارت امورخارجه اقدام کرد. مقارن این اقدام نامه‏اى نیز از سوى وزارت فواید عامه به وزارت امورخارجه ارسال شد که طى آن، ضمن آگاهى دادن از عقد قرارداد جهت تحصیل اراضى مورد نیاز، احداث لوله نفت، از وزارت خارجه درخواست دقت در رعایت حقوق دولت شده بود:
لازم است وزارتخانه محترمه این تفصیل را به کارگزار محمره اطلاع دهند براى اینکه صرفه دولت و مملکت موقع بستن این قراردادها رعایت شود و مقرر فرمایید که کارگزارى قبل از اینکه آن قراردادها را امضا نماید، آن را به وزارت فواید عامه اطلاع دهند که چنانچه ضرر نداشته باشد،… آن وقت امضا شود.

     خبر عقد قرارداد علاوه بر وزارت خارجه و وزارت فواید عامه، به سادات قیرى شوشتر نیز رسید. آنها که از ابتداى فعالیت شرکت نفت، نسبت به اراضى مناطق نفتخیز ادعاهایى داشتند، درصدد اعتراض برآمدند و تلاش کردند تا از طریق وزارت خارجه و مجلس شوراى ملى، اعتراض خود را مطرح و پاسخ آن را پیگیرى کنند. به همین دلیل نامه‏اى از سوى سادات شوشتر، خطاب به وزارت خارجه نگاشته شد که طى آن مالکیت خود را بر اراضى مورد بحث مورد تأکید قرار داده بودند:
… معادن نفت مسجدسلیمان و اراضى اطراف آن به موجب قبالجات معتبر و تصرفات مالکانه، قرن‏هاست که ملک بلامنازع داعیان است… امساله که اراضى اطراف مسجدسلیمان براى لوله‏کشى، محل حاجت آنها شده است، از قرار معلوم خوانین بختیارى اراضى داعیان را به آنها [شرکت نفت] اجاره داده‏اند؛ در صورتى که هیچ‏وقت ادعایى بر [آن اراضى نداشته‏اند]… عموم اهالى عربستان از این فقره مطلعند… در اینکه دوره مشروطیت، ظلمى به این وضع راضى نباشند به داعیان وارد شود؛ [اگر] خوانین ادعایى بر این اراضى دارند، داعیان حاضریم در عدلیه تهران یا هر جایى [که] اولیاى دولت امر فرمایید، اثبات حقانیت خود را بنماییم. نمایندگان محترم عربستان در مجلس… از این مسئله مسبوق هستند.

     سید آقا، آقا سیدمحمود، سیدابوالفضل و سیزده تن دیگر از سادات شوشتر این نامه را امضا کرده بودند. وزارت خارجه در پاسخ، آنها را به عدلیه رجوع داد:
… در مسئله اراضى مسجدسلیمان که اشعار داشته بودید خوانین بختیارى به کمپانى نفت اجاره داده‏اند، اطلاع حاصل شده، این فقره را به عدلیه رجوع نمایید. پس از ثبوت حقانیت شما با خوانین بختیارى، اگر اقدامى از طرف وزارت خارجه ضرورى شد، به عمل خواهد آمد….

     از اقدامات بعدى سادات شوشتر و نتیجه آن اطلاعى در دست نیست، ولى وقایع بعدى و همچنین تنظیم و امضاى قرارداد اصلى بین طرفین بختیارى و شرکت نفت که چندى بعد اتفاق افتاد، نشان مى‏دهد که سادات شوشتر قیرى نتوانسته بودند ادعاى خود را به اثبات برسانند. به ویژه اینکه در خلال مذاکرات بعدى بین خوانین و شرکت نفت، هرگونه اعتراضى از طرف سادات قیرى شوشتر مردود اعلام شد و خوانین بختیارى در برابر شرکت نفت متعهد شدند که در صورت اعتراض آنها، پاسخگو باشند که در ادامه بحث به آن خواهیم پرداخت.
     همان‏گونه که ذکر شد، اعتلاءالدوله ــ کارگزار ایران در خوزستان که در آن زمان عربستان نیز خوانده مى‏شد ــ نسخه‏اى از قرارداد اولیه خوانین بختیارى و شرکت نفت ایران و انگلیس را براى وزارت امور خارجه ارسال کرد. وزیر امور خارجه ــ محمدعلى‏خان علاءالسلطنه ــ در پاسخ به گزارش اعتلاءالدوله، او را مورد عتاب قرارداد که چرا اطلاعات ارسالى ناقص و مبهم است و از او خواسته شد تا گزارش مشروح و مفصلى ارسال دارد:
خودتان مى‏نویسید معلوم نیست مقدار اراضى چقدر است و مشخص نکرده‏اید، فروخته‏اند یا اجاره داده‏اند؛ سادات راضى هستند یا اعتراض دارند. از این اظهارات شما تعجب واصل شد؛ زیرا این تحقیق و توضیحات از تکالیف حتمیه شماست… در هر صورت این قرارداد مبهم است؛ فورا معلوم نمایید مالکین این اراضى چه اشخاصند و مساحت آن چقدر است و در چه مدت اجاره مى‏خواهند بدهند….

     در حاشیه نامه بخش کارگزارى وزارت خارجه این‏گونه نوشته شده است: «وزارت خارجه باید به کارگزار توضیح بدهد که بختیارى حق انعقاد قرارداد با کمپانى دارد یا خیر…»  اگر به متن قرارداد دارسى مراجعه شود، مى‏توان پاسخ سؤال مذکور را مثبت ارزیابى کرد؛ زیرا بر اساس ماده سوم قرارداد، به صاحب امتیاز اجازه و حق خریدارى اراضى دایر و مزروعى به قیمت عادلانه داده شده بود.
     از ادامه اقدامات و واکنش دولت مرکزى اطلاعى در دست نیست. اما مى‏توان با توجه به روند حوادث، این‏گونه برداشت کرد که پس از فتح تهران و اتمام دوران استبداد صغیر نفوذ خوانین بختیارى رو به تزاید گذاشت. قرارداد اصلى مربوط به اراضى به امضا رسید و دولت، سادات شوشتر و … از انجام واکنش قاطع و مؤثر بازماندند؛ زیرا مشروطه‏خواهان در ایام فتح تهران و پس از آن به شدت درگیر امور مختلف از جمله خلع محمدعلى‏شاه و انتخاب احمدشاه به عنوان شاه جدید بودند و عدم توجه به چنین اقداماتى یا پاسخگویى به اعتراضات، امرى عادى به نظر مى‏آمد.

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید

√ کامل کردن گزینه های ستاره دار (*) الزامی است
√ آدرس پست الکترونیکی شما محفوظ بوده و نمایش داده نخواهد شد


 قالب وردپرسدانلود رایگان قالب وردپرسپوسته خبری ایرانیقالب مجله خبریطراحی سایتپوسته وردپرسکلکسیون طراحی
Escort France kaszinok online Rtp slots 1xbet