ام الحسنین(ع)

عملیات ام الحسنین در جنوب کرخه نور در منطقه حمیدیه و با هدف انجام عملیات انحرافی برای اجرای طرح عملیات فتح المبین و تجزیه قدرت فرماندهی دشمن آغاز شد.
عملیات ام الحسنین (س) ، یک عملیات انحرافی موفق

برای این که عراق باز نتواند با تمرکز نیرو و با خیال آسوده از جبهه‌هایی چون « چزابه » حرکاتی غر قابل پیش بینی انجام دهد و برای تجزیه قدرت فرماندهی و تصمیم‌گیری دشمن ، از سوی فرماندهان خودی تصمیم به اجرای یک عملیات انحرافی در جبهه های مختلف – بجز منطقه عملیاتی فتح المبین – گرفته شد.
چند طرح مورد نظر بود ، امر به دلایلی تنها طرح «ام الحسنین (س) » به اجرا گذاشته شد . این عملیات در سه مرحله طی روزهای ۲۴، ۲۵ و ۲۶ اسفند ماه ۱۳۶۰ در محور حمیدیه – کرخه کور ( نور) انجام شد و طی آن نیروهایی از ایران با شیوه‌های چریکی که تا آن زمان به کار گرفته نشده بودند در جنوب کرخه ضرباتی به دشمن وارد آوردند.
لطمات و آسیب‌های ایران در این عملیات بسیار ناچیز بود ، اما دشمن بیش از ۸۵۰ تن کشته ، زخمی و اسیر داد و ۱۵ دستگاه تانک و نفربر و ۷ قبضه خمپاره انداز آنها منهدم شد.

*****************************
در منطقه سید جابر ،بچه های شهید چمران مستقر بودند،سید جابر در جنوب حمیدیه و در کنار رودخانه کرخه نور قرار داشت.عمده نیروهای دشمن ،در آن طرف رودخانه یعنی جنوب مستقر بودند . در آن حوالی دشمن سیل بندی احداث کرده بودکه از جاده خرمشهر شروع می شد و تا جنوب رودخانه تداوم می یافت.روبه روی سید جابر ،دشمن یک نعل اسبی داشت که فاصله اش با رودخانه حدود چهارصد متر بود. حدود دو گردان دشمن در حوالی نعل اسبی و اطراف آن مستقر بودند.

قرار شد ما در این محور عملیاتی داشته باشیم،البته یک عملیات ایذایی برای فریب دشمن. هدف اصلی،عملیات فتح المبین بود. در غرب اهواز تیپ زرهی دشمن مستقر بود که در پاتک ها از آن استفاده می کرد.

هدف ما ،جلب توجه این تیپ و کشاندن آن به طرف خودمان بود تا در محور فتح المبین نیروها با فشار کمتری بتوانند عملیات انجام دهند. کل کار اطلاعاتی این عملیات که به ام الحسنین معروف شد بر عهده سپاه خوزستان بود.فرماندهی عملیات را علی هاشمی برعهده داشت.

کار شناسایی و جمع آوری اطلاعات حدود ۴۵ روز طول کشید.حاج علی برای نام گذاری عملیات به برادر روحانی که در جمع بود گفت دوست دارم این عملیات به نام حضرت زهرا(س) نام گذاری شود،القاب یا کنیه های حضرت را برایم بگو، حاج آقا گفتند حضرت زهرا القاب زیادی دارند و شروع به نام بردن از القاب حضرت کردند تا رسید به نام ام الحسنین(س) ،حاجی گفت این خیلی جالبه ! هم اسم بی بی فاطمه زهرا(س) روی آن است و هم نام امام حسن(ع) و امام حسین(ع). رمز عملیات را فاطمه الزهرا(س) گذاشتند.توان ما دراین عملیات سه گردان رزمی بود.

برای اینکه عراق باز نتواند با تمرکز نیرو و با خیال آسوده از جبهه هایی چون چزابه ،حرکاتی غیرقابل پیش بینی انجام دهد وبرای تجزیه قدرت فرماندهی و تصمیم گیری دشمن ،از سوی فرماندهان خودی تصمیم به اجرای یک عملیات انحرافی در جبهه های مختلف ،به جز منطقه عملیاتی فتح المبین گرفته شد.چند طرح مورد نظر بود اما تنها طرح ام الحسنین (س) به اجرا گذاشته شد.این عملیات در سه مرحله طی روزهای ۲۴و۲۵و۲۶ اسفندماه ۱۳۶۰ در محور حمیدیه کرخه نور انجام گرفت.وطی آن نیروهای ایران با شیوه چریکی که تا آن زمان به کار گرفته نشده بودند ،در جنوب کرخه ضرباتی به دشمن وارد آوردند.لطمات و آسیب های ایران در این عملیات بسیار ناچیز بود،اما دشمن بیش از ۸۵۰ کشته ،زخمی واسیر دادو ۱۵ دستگاه تانک و نفربر و ۷ قبضه خمپاره انداز آنها منهدم شد.

فردای آن روز دشمن تک سنگینی کرد ،چنان که حتی از رودخانه کرخه هم عبور کرد و لشکر ۶ زرهی عراق درگیر ماجرا شد و این همان چیزی بود که در اهداف عملیات بود،جنگ سختی درگرفت کانون جنگ،منطقه عملیاتی سید جابر بود.

برگرفته از کتاب نبردهای دشت آزادگان نوشته محمدامین پوررکنی

نتایج عملیّات

۱۵دستگاه تانک و نفربر.
تعدادی سلاح سبک و سنگین.
۱۰دستگاه خودرو.
۷قبضه خمپاره‌انداز.
تعداد کشته و زخمی دشمن:۷۰۰ نفر.
تعداد اسرا:۱۵۰ نفر.
صدام به تصور حمله گسترده، مقدار زیادی از نیروهایش را به این منطقه عملیّاتی اعزام می‌کند تا جلوی حرکت احتمالی را سد کند. با حرکت جدید تا حد زیادی ابتکار عمل از دست بعثیان خارج می‌شود. ماهواره‌های آمریکایی با فیلمبرداری از منطقه، بار دیگر توجه صدام را به جبهه‌های دزفول و شوش جلب می‌کنند و از تمرکز سنگین قوای ایران در این منطقه خبر می‌دهند. صدام که تا آن لحظه با وجود اقدامات فراوان نمی‌تواند ایران را از عملیّات منصرف کند، آخرین تیرترکش را رها می‌سازد و دست به حمله می‌زند.

خلاصه گزارش عملیات
نام عملیات : ام الحسنین (ع)
زمان اجرا : ۱۳۶۰/۱۲/۲۴ ساعت ۰۰/۱ بامداد
تلفات دشمن : ۸۵۰
مکان اجرا : کرخه کور (نور)،سوسنگرد
رمزعملیات: یاپنج تن آل عبا
ارگانهای عمل کننده : سپاه پاسداران اتقلاب اسلامی
اهداف : انجام عملیات انحرافی برای اجرای طرح عملیات فتح المبین و تجزیه قدرت فرماندهی دشمن
وسعت منطقه عملیاتی: ۲۰ کیلومتر مربع
تجهیزات منهدم شده دشمن: ۱۵ دستگاه تانک ونفربر، تعدادی زیادی سلاح سبک وسنگین ، ۱۰ دستگاه خودرو نظامی، ۷ قبضه خمپاره انداز ،
تعداد کشته وزخمی های دشمن: ۷۰۰ نفر
تعداداسراء دشمن: ۱۵۰ نفر
غنائم بدست آمده از دشمن : تعداد سلاح سبک ونیمه سنگین، تعداد خودرو وموتورسیکلت
نقشه عملیات

امام علی(ع)

این عملیات در تاریخ ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۰ در شمال کرخه وغرب سوسنگرد توسط سپاه پاسداران وستاد جنگهای نامنظم شهید چمران انجام شد.

آزاد سازی تپه های الله اکبر
روز ۳۱ اردیبهشت ماه ۱۳۶۰ یک روز بزرگ در تاریخ جنگ بود . نیروهای سپاه پاسداران و ارتش ، به طور مشترک و همزمان از سه محور ، نخستین حمله هماهنگ خود را به اجرا گذاشتند .این عملیات با فرماندهی مشترک سپاه و ارتش در منطقه الله اکبر به اجرا درآمد .دو عملیات یکی در سوسنگرد و دیگری در شمال کرخه و غرب سوسنگرد انجام شد تا عملیات اصلی در چهار محور فرعی در شمال رود کرخه ، بر روی تپه های الله اکبر صورت پذیرد . پس از انجام عملیات امام علی (ع) که با هدف آزاد سازی این تپه های مهم در منطقه ای به وسعت یکصد کیلومتر مربع انجام شد ، پس از عقب راندن دشمن از محور شمال و شمال غرب سوسنگرد ، نیروهای خودی با رها کردن آب رودخانه وحشی کرخه در حدفاصل این رود تا تپه های معروف الله اکبر ، از پیش روی مجدد دشمن جلوگیری نموده و طی چند مرحله تک و گریز ، آن ها را از روستای هوفل تا رو به روی روستای سید خلف پس زدند.

نیروهای صدام تلاش کردند تا با ساخت سد خاکی ، علاوه بر خشک کردن زمین ، به به خط پدافندی خود ثبات و وسعت دهند ، تا آنکه با پایان فصل زمستان و بارندگی ، منطقه شمال کرخه به مرور خشک شد و نیروهای ایرانی مجددا خط پدافندی خود را تا رو به روی روستای سید خلف پیش بردند. دشمن نیز در سه مرحله تلاش کرد تا مواضع از دست داده را باز پس گیری و اشغال کند ، اما در تمامی تلاش های خود ناکام ماند.

در عملیات امام علی (ع) ، دو گردان از لشگر ۹۲ زرهی اهواز (ارتش) ، دو گردان پیاده از سپاه و دو گردان از ستاد جنگ های نا منظم شهید دکتر چمران حضور داشتند.

با این حمله تپه های الله اکبر ، منطقه شحیطیه و اراضی شمال سوسنگرد آزاد شدند . همچنین با عملیاتی که نیروهای تحت امر سپاه بخ طور همزمان در غرب سوسنگرد و به منظور پشتیبانی عملیات اصلی انجام دادند دشمن را تا سه کیلومتری سوسنگرد عقب راندند.

طی این عملیات ۲۵ دستگاه تانک و نفر بر از تجهیزات و جنگ افزارهای دشمن منهدم و ۲۰ دستگاه تانک و نفر بر از آنها به غنیمت رزمندگان ایرانی در آمد . همچنین در این عملیات ۳۰۰ تن از نیروهای دشمن کشته و زخمی شده و یا به اسارت نیروهای خودی در آمدند.

در این عملیات یک گردان زرهی عراق به نام الکندی تماما به غنیمت نیروهای خودی در آمد و دشمن توانست تنها یک تانک خود را از مهلکه نجات دهد.

دستاوردها:
۱۰۰ کیلومتر از اراضی شمال سوسنگرد آزاد شد.

توضیحات:
در تاریخ ۳۱/۲/۱۳۶۰ عملیاتی با نام امام علی (ع) در شمال کرخه و غرب سوسنگرد اجرا شد. در محور اصلی این عملیات که در شمال کرخه روی تپه‌های الله اکبر به اجرا درآمد، دو تیپ ویک گردان از سپاه با یک گردان از لشگر ۹۲ زرهی و یک گردان از ستاد جنگ‌های نامنظم از جناح چپ و یک گردان از سپاه با یک گردان از لشگر ۹۲ اهواز از جناح راست به تپه‌های الله اکبر دشمن حمله کردند. همزمانی این عملیات با عملیات غرب سوسنگرد سبب تجزیه‌ی دشمن در دو طرف کرخه شد. نیروهای ایران موفق شدند در تپه‌های الله‌اکبر تلفات و خسارات فراوانی را به عراق تحمیل کنند و بخشی از مناطق اشغالی را آزاد کنند و دشمن به ناچار ۶ کیلومتر عقب‌نشینی کرد.

در نتیجه طی این عملیات نزدیک ۱۰۰ کیلومتر مربع از اراضی شمال سوسنگرد از جمله‌های تپه‌های الله اکبر و شمیطیه آزاد شدند.

خلاصه گزارش عملیات
نام عملیات : امام علی (ع)
زمان اجرا : ۳۱/۲/۱۳۶۰
مکان اجرا : منطقه عمومی شوش و سوسنگرد و تپه های الله اکبر در شمال رود کرخه
تلفات دشمن : ۳۰۰ نفر کشته ، زخمی و اسیر
ارگان های عمل کننده : سپاه ، ارتش و ستاد جنگ های نا منظم
اهداف عملیات : آزاد سازی تپه های الله اکبر و عقب راندن دشمن از شمال و شمال غربی شهر سوسنگرد

نقشه عملیات

امام مهدی(عج)

این عملیات در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۵۹ با هدف عقب راندن دشمن از شهر و منطقه سوسنگرد انجام شد. این عملیات به منظور انهدام دشمن در غرب سوسنگرد تا روستای احیمر طراحی شد سپاه و بسیج با پشتیبانی ارتش حمله را آغاز کردند. دو ساعت بعد یعنی در ساعت ۱۰ صبح عملیات با موفقیت انجام شد. و رزمندگان که نمی خواستند در مواضع جدید استقرار یابند به عقب بازگشتند.

آغاز عملیاتهای غیر کلاسیک محدود

پس از آنکه فرماندهان ایرانی دریافتند که با جنگهای کلاسیک و شیوه‌های شناخته شده نمی‌توان کاری را از پیش برد ، طرح عملیاتهای چریکی و غیر کلاسیک را به اجرا گذاشتند .

نخستین گام در این راستا ،در ۲۶ اسفند ماه ۱۳۵۹ و پس از دو ماه از آخرین تهاجم ناموفق ایران به قوای عراق برداشته شد .

براساس طرحی به نام «امام مهدی (عج)» که توسط شهید حسن باقری طراحی شده بود مقرر شد تا برادران سپاه با استعداد ۲۰۰ حمله‌ور و با سلاحهای معمولی و آر – پی – جی ،‌از چهار محور به نیروهای عراقی در غرب سوسنگرد حمله کنند.

حمله در ساعت ۷ و۳۰ دقیقه صبح آغاز شد . دشمن غافلگیر شده و عملیات با سرعت غیر قابل تصوری پیش می رفت .

با انهدام یک گردان تانک و یک گردان مکانیزه دشمن ، نیروهای خودی به پیروزی رسیدند . اما به علت عدم تجربه کافی نیروها در این گونه عملیاتها و فقدان نیروی جایگزین برای تثبیت مواضع آزاد شده ، پس از گذشت یکی دو روز ، عراقیها به مواضع پیشین خود بازگشتند .

با این وجود ، پس از گذشت ۶ ماه از جنگ و هجوم همه جانبه ارتش عراق به خاک ایران ، نخستین پیروزی روحیه بخش برای رزمندگان ایرانی به دست آمد . در جریان این عملیات محدود تعدادی ۱۶۸ تن کشته و زخمی و اسیر شدند . همچنین ۱۳ تن از نیروهای عمل کننده سپاه پاسداران به شهادت رسیدند. و این چنین سرآغاز عملیاتهای (‌محدود )غیر کلاسیک جنگ ، با موفقیت به اتمام رسید.

« اسحق عزیزی » طراح این عملیات که فرمانده گردان بود و بعدها به شهادت رسید ، توانست در حالی که عراقیها در مجاورت دیوارهای شهر سوسنگرد ، حضور داشتند – با کندن چندین کانال ،‌رزمندگان را از زیر خانه‌های شهر عبور داده و به نقاط مشخصی ، در کنار اردوی دشمن برساند . در عملیات «تپه‌های الله اکبر» که دو ماه پس از عملیات امام مهدی (عج )انجام شد، همین طرح با پیروزی اجرا گردید .

**********************************************

در اوایل سال ۱۳۶۰ طرح عملیات حضرت مهدی (عج) تهیه شد. بر اساس این طرح می بایست رزمندگان اسلام مرکب از تیپ ۳ لشگر ۹۲ زرهی ارتش به همراه یک گردان از سپاه پاسداران و یک گردان از گروه جنگهای نا منظم شهید چمران به هدف تصرف و تأمین تپه «الله اکبر» تک نمایند. همچنین تیپ ۲ احتیاط نیروی زمینی ارتش در جنوب و تیپ یک آن لشگر به پدافند در مواضع خود در جنوب غربی اهواز ادامه دهند، و نیروهای زرهی پس از یگانهای پیاده وارد عمل شوند.

سرانجام در ساعت ۴ بامداد روز ۳۱ اردیبهشت، عملیات آغاز شد. توپخانه رزمندگان اسلام آتش انبوه خود را بر روی مواضع دشمن گشود. غرش توپها در دل شب، شادی رزمندگان اسلام و وحشت فریب خوردگان عراقی را به دنبال داشت. آتش انبوه به مدت ۳۰ دقیقه اجرا شد و سپس با شدتی کمتر ادامه یافت.

پس از اجرای آتش تهیه در ساعت ۴ بامداد روز ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۰ رزمندگان اسلام که تا نزدیکی مواضع دشمن پیشروی کرده بودند، تکبیر گویان به سنگرهای عراقیها هجوم برده و دشمن را غافلگیر کردند.

نبرد رزمندگان اسلام تا ساعت ۱۲ همان روز با شدت تمام ادامه داشت و در آن ساعت یگانها به تحکیم مواضع خود پرداختند تا آمادگی لازم را جهت مقابله با پاتک احتمالی دشمن داشته باشند.

نظر شهید دکتر چمران این بود که همان روز تپه شهیطیه از وجود دشمن پاک شود اما در ساعات اولیه بعد از ظهر همان روز نیروهای دشمن در زمینهای غرب الله اکبر، آماده پاتک شدند

زمین در غرب ارتفاع الله اکبر به نحوی بود که پس از یک دشت کوچک، با شیب ملایم از شرق به غرب مرتفع تر می شد و زمین مناطق غربی به مناطق شرقی تسلط داشت. بنابراین اگر تیپ ۳ زرهی به صورت جبهه ای از این منطقه عبور می کرد و به سمت غرب پیشروی می نمود بایستی تلفات احتمالی را می پذیرفت که در آن شرایط چنین امکانی وجود نداشت، اما اگر تپه «شهیطیه» و دامنه جنوبی تپه های «رملی» در شمال منطقه به تصرف نیروهای خودی درمی آمد آنها می توانستند از جناح شمالی، دشمن را تعقیب کنند و تا حوالی آبادی جابر حمدان در ۱۵ کیلومتری غرب الله اکبر پیشروی کنند؛ اما عکس العمل دشمن در تپه شهیطیه مانع از عمل نیروهای اسلام شد و با وجود تصرف و تحکیم تپه الله اکبر تصرف تپه شهیطیه در اولین روز حمله امکان پذیر نشد.

نظر شهید دکتر چمران این بود که همان روز تپه شهیطیه از وجود دشمن پاک شود. تیپ ۳ زرهی لشگر ۹۲ داوطلب شد تا این منطقه را از وجود دشمن پاک کند. اما در ساعات اولیه بعد از ظهر همان روز نیروهای دشمن در زمینهای غرب الله اکبر، آماده پاتک شدند، در چنین شرایطی نگهداری تپه الله اکبر برای رزمندگان اسلام ارزش حیاتی تری از تپه شهیطیه داشت.

در ۵ خرداد رزمندگانی از گروه جنگهای نامنظم شهید چمران برای تصرف تپه شهیطیه اعزام شدند. آنها توانستند این مأموریت را با موفقیت به انجام رسانند در نتیجه تپه تصرف شد. پایان این عملیات که به مدت ۶ روز به طول انجامید در روز ۵ خرداد ماه ۱۳۶۰ اعلام شد. این عملیات پس از گذشت تقریباً ۸ ماه از آغاز جنگ فتح البابی برای رزمندگان اسلام شد و سد دفاعی دشمن را که روز به روز مستحکمتر می شد شکست. در طی عملیات یاد شده صدها نفر از افراد دشمن به اسارت درآمدند و ۲۸۰ نفر از آنها کشته و صدها نفر زخمی شدند؛ همچنین تعداد زیادی از تجهیزات و وسایل آنها منهدم شد.

نقش«دایی همت»در عملیات امام مهدی(عج)

یکی از کسانی که در دفاع مقدس نقش‌آفرینی کرد، «فتح الله همتی» معروف به «دایی همت» بود که پل چوبی جاده سوسنگرد ـ بستان را ساخت. این پل ۸۵ متری که بعدها به پل «دایی همت» معروف شد، برای عملیات امام مهدی (عج) خیلی کمک‌مان کرد.

جهاد، جهاد مردمی بود و همه دست به کار شده بودند تا خوب دفاع کنند؛ یکی از کسانی که در دفاع مقدس نقش‌آفرینی کرد، «فتح الله همتی» معروف به «دایی همت» بود که پل چوبی جاده سوسنگرد ـ بستان را ساخت. این پل اولین راه بین رودخانه در جبهه‌های حق علیه باطل بود.

«کاظم پدیدار» از رزمندگان و حماسه‌سازان سوسنگرد نحوه ساخت پل «دایی همت» را روایت می‌کند:

عراقی‌ها در ماه‌های ابتدایی جنگ تحمیلی دور تا دور سوسنگرد، موضع گرفته بودند.

ما پشت رودخانه در پدافند بودیم و عراقی‌ها مقابل ما بودند؛ برای انجام برخی مأموریت‌ها باید با قایق به آن طرف رودخانه می‌رفتیم؛ قبل از اجرای عملیات «امام مهدی(عج)» در اسفند ۱۳۵۹ و حضور گسترده نیروها در منطقه، امکان عبور از رودخانه با قایق وجود نداشت و باید برای جابجایی گسترده نیروها کاری می‌کردیم.

دایی همت از خرم‌آباد به منطقه اعزام شده بود که نجار هم بود، گفت «باید یک پل روی رودخانه بزنیم»؛ عرض رودخانه تقریبا ۸۵ متر بود؛ او برای ساخت پل، سیم بوکسل آورد و از این طرف رودخانه به آن طرف کشید و شروع کرد به ریختن بتن روی زمین تا سیم بوکسل محکم در زمین نگه دارد. آب رودخانه هم زیاد بود و با قایق می‌رفتیم و سیم بوکسل را جابه‌جا می‌کردیم.

هنگامی که دایی همت کار می‌کرد، دشمن بمب و گلوله به طرف ما می‌ریخت؛ هنوز سیم بوکسل کاملاً وصل نشده بود که خمپاره‌ای در اطراف ما به زمین خورد و تعدادی از ما مجروح شدیم؛ یک سرباز هم از ناحیه دستش مجروح شد اما در هر صورت این سیم به دو طرف وصل شد.

برای ساختن پل، تخته‌های سه متری درست کردیم و دایی همت و بچه‌ها این تخته‌ها را با سیم به هم وصل کردند؛ بالاخره این پل ۸۵ متری ساخته شد و برای اینکه روی آب خیلی تکان نخورد، غواص‌هایی داخل رودخانه رفتند و این پل را از پایین با سیم بوکسل به کف رودخانه وصل کردند.

این پل در عملیات‌های متعددی از جمله «امام مهدی(عج)» مورد استفاده قرار گرفت؛ بعدها هم که صدامی‌ها از ما فاصله گرفتند، یک پل خاکی در آنجا ساخته شد.

خلاصه گزارش عملیات :

نام عملیات : امام مهدی (عج)

مدت اجرا : ۲ روز

زمان اجرا : ۲۶/۱۲/۱۳۵۹

تلفات دشمن :۱۶۸

ارگانهای عمل کننده : سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

اهداف عملیات : عقب راندن دشمن از شهر و منطقه سوسنگرد

نقشه عملیات

بازی دراز

عملیات بازی دراز در محور سر پل ذهاب – ارتفاعات بازی دراز به صورت نیمه گسترده در تاریخ ۱/۲/۱۳۶۰ به فرماندهی مشترک انجام شد.

پیشینه

ارتفاعات سخت‌گذر بازی دراز با قله‌های بلند و شیب‌های تند و بریدگی‌های ممتد از اهمیت ویژه‌ای در منطقه مرزی استان کرمانشاه برخوردار است این ارتفاعات به مثابه عرضه بزرگی درون مثلث قصرشیرین _ گیلان غرب_ سرپل ذهاب واقع شده‌است و برمنطقه تسلط کامل دارد نیروهای عراقی در روزهای آغازین جنگ از بازی دراز برای دیده بانی استفاده می‌کرد اما ویژگی‌های این ارتفاعات موجب شد با فعالیتهای مهندسی روی آن جاده سازی شود و یگانهای عراق در آنجا مستقر شوند و ضمن افزایش سلطه بر قصرشیرین سرپل ذهاب را نیز زیر دید خود بگیرند.

برای گرفتن این امتیاز مهم از نیروهای عراقی پس از سه ماه کار نیروهای شناسایی سپاه پاسداران، قرارگاه مقدم غرب سپاه پاسداران و ارتش نخستین عملیات نیمه گسترده را در این منطقه طرح ریزی کردند که با نام عملیات بازی دراز در تاریخ ۱۳۶۰/۲/۱ آغاز شد و به مدت ۸ روز طول کشید و طی آن نیروهای ایرانی و عراقی بارها به تک و پاتک متقابل پرداختند. نیروهای عراقی با استفاده از پشتیبانی هوایی یگانهای خود را حمایت می‌کردند اما رزمندگان ایرانی از جاده و حمایت هوایی کافی و پشتیبانی آتش محروم بودند در نتیجه نتوانستند روی تمام هدف‌ها مستقر شوند، با وجود این، از بین قله‌های منطقه سه قله آن را اشغال و تثبیت کردند و تنها در تثبیت قله ۱۱۵۰ و یکی از قله‌های ۱۱۰۰ ناکام ماندند. در این عملیات هوانیروز ارتش نقش بسزایی ایفا نمود و طی آن خلبان علی‌اکبر شیرودی به شهادت رسید.

نام بازی دراز نامی است پرآوازه که بسیار از آن شنیده ایم . ارتفاعاتی به مثابه عارضه بزرگی درون مثلث قصرشیرین ـ گیلان غرب و سرپل ذهاب که بر منطقه تسلط کامل دارد.

دشمن در روزهای آغازین جنگ از بازی دراز برای دیده بانی استفاده می کرد اما ویژگی این ارتفاعات موجب شد با فعالیت های مهندسی روی آن جاده سازی شود و یگان های عراق در آنجا مستقر شوند و ضمن افزایش سلطه بر قصرشیرین سرپل ذهاب را نیز زیر دید خود بگیرند. برای گرفتن این امتیاز مهم از دشمن پس از سه راه کار نیروهای شناسایی سپاه قرارگاه مقدم غرب سپاه و ارتش نخستین عملیات نیمه گسترده را در این منطقه طرح ریزی کردند که با نام عملیات بازی دراز در تاریخ ۱/ ۲ /۱۳۶۰ آغاز شد و به مدت ۸ روز طول کشید و طی آن نیروهای خودی و دشمن با رها به تک و پاتک متقابل پرداختند.

ارتفاعات سخت‌گذر بازی دراز با قله‌های بلند و شیب‌های تند و بریدگی‌های ممتد از اهمیت ویژه‌ای در منطقه مرزی استان کرمانشاه برخوردار است این ارتفاعات به مثابه عرضه بزرگی درون مثلث قصرشیرین _ گیلان غرب_ سرپل ذهاب واقع شده‌است و برمنطقه تسلط کامل دارد نیروهای عراقی در روزهای آغازین جنگ از بازی دراز برای دیده بانی استفاده می‌کرد اما ویژگی‌های این ارتفاعات موجب شد با فعالیتهای مهندسی روی آن جاده سازی شود و یگانهای عراق در آنجا مستقر شوند و ضمن افزایش سلطه بر قصرشیرین سرپل ذهاب را نیز زیر دید خود بگیرند.

برای گرفتن این امتیاز مهم از نیروهای عراقی پس از سه ماه کار نیروهای شناسایی سپاه پاسداران، قرارگاه مقدم غرب سپاه پاسداران و ارتش نخستین عملیات نیمه گسترده را در این منطقه طرح ریزی کردند که با نام عملیات بازی دراز در تاریخ ۱۳۶۰/۲/۱ آغاز شد و به مدت ۸ روز طول کشید و طی آن نیروهای ایرانی و عراقی بارها به تک و پاتک متقابل پرداختند. نیروهای عراقی با استفاده از پشتیبانی هوایی یگانهای خود را حمایت می‌کردند اما رزمندگان ایرانی از جاده و حمایت هوایی کافی و پشتیبانی آتش محروم بودند در نتیجه نتوانستند روی تمام هدف‌ها مستقر شوند، با وجود این، از بین قله‌های منطقه سه قله آن را اشغال و تثبیت کردند و تنها در تثبیت قله ۱۱۵۰ و یکی از قله‌های ۱۱۰۰ ناکام ماندند. در این عملیات هوانیروز ارتش نقش بسزایی ایفا نمود و طی آن خلبان علی‌اکبر شیرودی به شهادت رسید.

شرح عملیات :

جبهه غرب به خاطر طبیعت کوهستانی که دارد اصلاً ماهیت جنگ در آن متفاوت است . در این جبهه (ایلام و کرمانشاه) عراقی ها توانستند با تصرف شهرها و ارتفاعات مرزی ایران یک کمربند دفاعی در برابر دشت بی دفاع بغداد تشکیل دهند . ارتفاعات بازی دراز در غرب شهر سرپل ذهاب مهمترین ارتفاعی بود که دشمن در جبهه غرب در اختیار داشت زیرا از یک سو بر دشت و شهر سرپل ذهاب و پادگان ابوذر (مهمترین پادگان مرزی در جبهه غرب) و راههای ارتباطی آن کاملاً مسلط بود و از سوی دیگر یک مانع طبیعی عالی برای دفاع عراق از شهر های قصرشیرین و خانقین محسوب می شد . به همین دلایل بود که نبردهای سختی برای آزادسازی این ارتفاعات در گرفت که عملیات بازی دراز یکی از مهمترین آنها می باشد .

در این عملیات که یکی از اولین تجربه های بزرگ همکاری مشترک سپاه و ارتش در سایه بی اعتمادی روزافزون به شخص بنی صدر بود ، نیروهای عمل کننده از شمال و جنوب دشت ذهاب به ارتفاعات بازی دراز یورش بردند . عکس العمل عراق برای حفظ ارتفاعات منجر به یک نبرد شدید چند روزه گردید و عاقبت نیروهای ایران موفق به آزادسازی قله های جنوبی ارتفاعات شدند اما قله های شمالی همچنان در دست دشمن باقی ماند . ضمن اینکه عدم آزادسازی پخش شمالی بازی دراز باعث شد تا نیروهای ایران برای کاهش تلفات از بخشی از غرب دشت ذهاب عقبنشینی کنند .

عملیات غرور آفرین

اوایل اردیبهشت ماه یادگار حماسه و عملیات غرور آفرین (بازی دراز) است و این عملیات درحالی صورت گرفت که رژیم بعثی با هجوم همه جانبه به سمت کشور و اشغال ارتفاعات مهم و حساس بازی دراز بر شهرستان‌های قصرشیرین، گیلان‌غرب و سرپل‌ذهاب تسلط یافته و تمام تحرکات این مناطق را زیرنظر داشت.

بیش از سه ماه طرح و نقشه دلاوران سپاه اسلام در قرارگاه مقدم غرب (نجف اشرف) و جان برکفان ارتش جمهوری اسلامی برای عملیات بازی دراز، از اول اردیبهشت‌ماه به مدت هشت روز در قالب نیمه گسترده برگزار شد.

پشتیبانی خوب خلبانان جان برکف هوانیروز کرمانشاه و در راس آنها شهید علی‌اکبر شیرودی سبب پیروزی رزمندگان دلیراسلام شد ولی به علت حجم گسترده پشتیبانی هوایی و پشتیبانی آتش دشمن دستیابی به دوقله ۱۱۵۰ و ۱۱۰۰متری میسر نشد.

در این عملیات غرورآفرین ۵۴ تانک و نفربر دشمن، ۳ فروند هواپیما، دو چرخبال و دو دستگاه ادوات مهندسی دشمن منهدم و ۱۲ دستگاه تانک و نفربر و ۵ دستگاه ادوات مهندسی آنان به غنیمت گرفته شد.

در عملیات حماسه ساز بازی دراز همچنین یک هزار و ۵۰۰ نفر از لشکر دشمن کشته و زخمی شد و ۷۰۰ نفر از آنان به اسارت رزمندگان اسلام درآمدند.

اما پایان این عملیات در روز هشتم اردیبهشت ۱۳۶۰ با شهادت خلبان تیز پرواز هوانیروز کرمانشاه، کبری نشین همیشه پیروز شهید علی ‌اکبر (قربان) شیرودی همراه بود و اثبات این جمله معروف که مردان بزرگ با شهادت خود زودتر به معبود می‌رسند.

همه ساله همرزمان شهدا از سراسر کشور در این ایام با صعود به ارتفاعات بزرگ و معروف بازی دراز و برگزاری مراسم زیارت عاشورا یاد و خاطره رشادت‌های همرزمان خود را گرامی می‌دارنددراین مراسم همچنین ایثارگران، جانبازان، دانشجویان، امدادگران خواهر و برادر، فرماندهان سپاه، ورزشکاران و دانش آموزان از شهرستانهای مختلف استان های کرمانشاه، همدان ، تهران ، مشهد، و جمعی از جانبازان و رزمندگان شهرستان الیگودرز و سایر نقاط کشور برای گرامیداشت یاد و خاطره شهدای بازی دراز و این عملیات حضور داشتند که به صورت جمعی به ارتفاعات بازی دراز صعود کردند. در این صعود سراسری چندین تن از فرماندهان نظامی به بازگویی خاطرات و چگونگی شرح عملیات آزادسازی پرداختند.

شهید والا مقام و عارف به معارف ایثار و شهادت، شهید دکتر بهشتی، برای بسیجیان و عاشقان چه زیبا بیان کرده است:

عرفان واقعی، خانقاهش در بازی دراز است.

شناسنامه عملیات

نام عملیات :بازی دراز

زمان اجرا :۱ تا ۹ اردیبهشت ماه ۱۳۶۰

محل نبرد : غرب سرپل ذهاب

نوع عملیات: نیمه گسترده

فرماندهی: مشترک

سازمان: مشترک

تجهیزات منهدم شده نیروهای عراقی: ۵۴ دستگاه تانک و نفربر ۳ فروند هواپیما ۲ فروند هلی‌کوپتر ۲ دستگاه ادوات مهندسی

غنائم جنگی ایران: ۱۲ دستگاه تانک و نفربر ۵ دستگاه ادوات مهندسی

تعداد تلفات نیروهای عراقی: ۱۵۰۰ نفر کشته و زخمی ۷۰۰ نفر اسیر

نقشه عملیات

بدر

بعد از عملیات خیبر، دشمن علاوه بر سازماندهی سپاه های اول، دوم، سوم و چهارم، اقدام به تشکیل فرماندهی شرق دجله و رده های مواضع پدافندی در سراسر منطقه جنوب کرد و در مسیر آب راه ها و در داخل نیزارها کمین هایی قرار داد تا در صورت هجوم نیروهای ایرانی، نقش هشدار دهنده و تاخیری داشته باشند و از نزدیکی نیروهای شناسایی به خط دشمن نیز ممانعت به عمل آورد و به منظور زیر نظر داشتن هرگونه تحرک و داشتن دید کلی بر هور و اطراف آن دکل های متعددی را نصب کرد. گذشته از کمین و نصب دکل ها، در آب راه ها موانع قابل ملاحظه ای ایجاد کرد که گذشتن از آن ها بسیار سخت و بلکه غیر ممکن می نمود. بعد از این موانع، سیل بندی هم مشرف بر آب به عرض ۱۲ متر و ارتفاع ۲ متر احداث کرده و بر روی آن سنگرهای متعددی تعبیه، که از سه جهت، دارای دید کافی بر روی آب بود.

در حالی که دستیابی به یک جناح از دشمن در شمال بصره و قطع جاده مهم بصره – العماره، که می توانست منطقه مانور مناسبی را برای عملیات های آینده به سمت بصره و یا العماره باز نموده و دروازه جدیدی را برای ورود به مناطق خشکی جدید بگشاید، هم چنان به عنوان یک هدف مهم تلقی می شد؛ عواملی هم چون تجربیات به دست آمده از عملیات خیبر در خصوص الزامات پشتیبانی و تاکتیکی و عملیات آبی و خاکی، جبران بسیاری از نواقص و کمبودهای مهندسی موجود در عملیات مذکور، در اختیار داشتن جزایر مجنون به عنوان مناطق واسط و سرپل که امکان تمرکز نیروها و انتقال تجهیزات به جلو را تسهیل می نمود، موجب شدند منطقه غرب هورالهویزه مجدداً برای انجام عملیات بزرگ بعدی انتخاب گردد.

اهداف عملیات

دستیابی و تسلط بر جاده العماره – بصره و نیز راهیابی به مرکز اصلی هورهای غرب دجله – که استان های ناصریه، بصره و العماره را احاطه کرده است – و هم چنین تسلط بر شرق دجله همراه با انهدام نیرو از جمله اهداف این عملیات بود.

هم چنین تسلط بر شرق دجله همراه با انهدام نیرو از جمله اهداف این عملیات بود. هم چنین، پاکسازی پاسگاه های ترابه، بلال، ابولیله و نیز روستاهای البیضه، الصخره، پَد خندق و انهدام پل های العزیر، خندق و … در حد شمالی منطقه عملیات؛ و پاکسازی روستاها و انهدام پل هایی همچون جوبیر و … در حد جنوبی منطقه در دستور عملیات بود.

منطقه عملیات

منطقه عملیات در غرب هورالهویزه واقع است که از شمال به ترابه و زجیه و از جنوب به القرنه و کانال سوئیب محدود می گردد. این منطقه دارای دو نوع طبیعت متفاوت است: یک خشکی در قسمت غربی که حداقل عرض آن ۲ کیلومتر در زجیه و حداکثر عرض آن ۸ تا ۹ کیلومتر در عزیر و الهاله می باشد و ۲ هور بزرگ (هورالهویزه در شرق و هورالحمار در غرب) این خشکی را احاطه نموده اند.

طول منطقه عملیات از ترابه تا الهویدی حدود ۵۰ کیلومتر می باشد. زمین آن از جنس خاک رس نمکی و به حالت گرد است. در نزدیکی سیل بندهای هور نیز با نشست آب، منطقه حالت باتلاقی به خود می گیرد.

هم چنین، منطقه مذکور توسط رودخانه دجله به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می شود که ۴/۳ خشکی منطقه در شرق رودخانه واقع است. جاده حساس و مهم بغداد – بصره نیز در غرب رودخانه واقع است.

وسعت کل منطقه عملیات اعم از خشکی و هور ۱۰۰۰ کیلومتر مربع می باشد که ۲۵۰ کیلومتر مربع آن خشکی و مابقی آن هور می باشد، دراین منطقه یکی از بزرگ ترین ذخایر نفت عراق موجود می باشد که دولت عراق مشغول بررسی و نقشه برداری آن شده بود.

استعداد دشمن

از منطقه قلعه صالح تا نهر سوئیب تحت فرماندهی نیروهای شرق دجله بود. استعداد و نحوه گسترش یگان های دشمن به صورت زیر بود:

الف – فرماندهی دفاع الاهوار؛ از قلعه صالح تا الکساره:

دو گردان کماندویی یوسف و عبدالله از لشکر ۱۰٫

تیپ ۲ کماندویی سپاه چهارم .

ب – لشکر ۳۵ پیاده؛ از منطقه الکساره تا نهر روطه.

تیپ ۴۲۹ پیاده با پیاده با ۳ گردان .

تیپ ۹۴ پیاده با ۳ گردان.

قاطع القادسیه، خالد، الصنادیه، صدام، دینار الثانی.

دو گردان کماندویی الفیحا و محمد قاسم از لشکر ۵ مکانیزه.

نیروهای کماندو الشیبانی.

۴ گردان تانک .

۵ گردان توپخانه.

ج- فرماندهی نیروهای دفاع از بصره، از نهر روطه تا نهر سوئیب :

تیپ ۹۳ پیاده با ۳ گردان.

تیپ ۷۰۳ پیاده با ۳ گردان.

قاطع الشهید .

یک گردان تانک.

یک گردان توپخانه.

د- لشکر ۳۱ پیاده ، از نهر سوئیب تاپاسگاه طلائیه:

تیپ ۱۱۸ پیاده.

تیپ ۴۹ پیاده.

تیپ ۶۰۵ پیاده.

سه گردان توپخانه.

نیروهایی که دشمن حین عملیات برای پاتک وارد منطقه کرد نیز عبارت بودند از:

لشکر ۱۰ زرهی با تیپ های ۱۷ و ۴۲ زرهی و ۲۴ مکانیزه.

لشکر گارد ریاست جمهوری با تیپ های ۱ مکانیزه، ۲ زرهی، ۳ نیروی مخصوص و ۴ زرهی.

لشکر ۴ پیاده کوهستانی با تیپ های ۵، ۱۸ و ۲۹ پیاده.

لشکر ۶ زرهی با تیپ های ۱۶ و ۳۰ زرهی و ۲۵ مکانیزه.

لشکر ۱ مکانیزه با تیپ های ۲۷ مکانیزه، ۳۴ زرهی و ۵۱ مختلط.

لشکر ۵ مکانیزه با تیپ های ۲۰ و ۱۵ مکانیزه.

تیپ های ۶۵، ۶۶ و ۶۸ نیروی مخصوص.

تیپ ۱۰ زرهی.

قوای خودی:

نیروهای عمل کننده در منطقه تحت پوشش سه قرارگاه عملیاتی و با فرماندهی مرکزی قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله وسلم به شرح زیر تشکیل گردیده بود:

قرارگاه نجف تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله وسلم هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

لشکر ۲۵ کربلا.

لشکر ۱۴ امام حسین علیه السلام.

لشکر ۵ نصر.

لشکر ۷ ولی عصر (عج).

تیپ ۱۵ امام حسن علیه السلام.

تیپ ۱۸ الغدیر.

تیپ ۲۱ امام رضا علیه السلام.

گردان های ویژه شهید صدر.

گروه ۲۲ توپخانه (۲ گردان).

گروه ۴۰ توپخانه رسالت (۱ آتشبار).

لشکر ۷۷ پیاده ارتش.

محدوده عملیاتی قرارگاه نجف: از منطقه ترابه تا آب راه نینوا .

قرارگاه کربلا تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاءصلی الله علیه و آله وسلم هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

لشکر ۱۷ علی ابن ابی طالب علیه السلام.

لشکر ۳۱ عاشورا.

لشکر ۸ نجف اشرف.

لشکر ۲۷ محمد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم.

تیپ مستقل ۴۴ قمربنی هاشم علیه السلام.

لشکر ۲۱ پیاده ارتش با ۹ گردان پیاده، ۲ گردان مکانیزه و ۳ گردان تانک.

لشکر ۲۸ پیاده ارتش.

گردان های ۳۲۷، ۳۵۰، ۳۴۷، القارعه، ۳۹۷، ۳۷۲، ۳۶۴ و ۳۴۳ توپخانه.

محدود عملیاتی قرارگاه کربلا: از جنوب خط حد قرارگاه نجف تا شمال پَد الهویدی

قرارگاه نوح تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله وسلم هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

لشکر ۴۱ ثارا… .

تیپ احمد ابن موسی.

محدوده عملیاتی قرارگاه نوح: از پد الهویدی تا کانال سوئیب.

هم چنین، دو قرارگاه ظفر ۱ و ۲ تحت نظر قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله وسلم برای قرارگاه های نجف و کربلا منظور شده بود:

الف – قرارگاه ظفر ۱

از سپاه، تیپ ویژه شهدا

از ارتش، تیپ ۱ از لشکر ۲۳ نوهد

ب – قرارگاه ظفر ۲

از سپاه، تیپ مستقل ۳۳ المهدی (عج)

از ارتش، تیپ مستقل ۵۵ هوابرد (۴)

در مجموع، نیروهای عمل کننده سپاه عبارت بودند از: ۳۴۵/۳۱ بسیج، ۹۶۴/۱۳ وظیفه و ۱۷۰۱۰ پاسدار.

طرح عملیات

برای انجام عملیات، منطقه مورد نظر به دو محور شمالی و جنوبی تقسیم شد. محور شمالی به قرارگاه نجف، و محور جنوبی به قرارگاه کربلا واگذار شد.

قرارگاه نجف از شمال البیضه تا امتداد آب راه جمل، و قرارگاه کربلا از شمال، مقابل آب راه جمل و روستای نخیره در شرق دجله؛ و از جنوب، منطقه القرنه (خط الهاله) وارد عمل می شدند. قرارگاه نوح علیه السلام نیز ماموریت داشت ضمن تصرف پدافندی و گسترش در آن محور، به سوی پل زردان پیشروی کند و سپس کانال سوئیب را شکافته و آب را به سمت بصره جاری نماید.

هم چنین به دو قرارگاه فرعی ظفر و نجف ۲ ماموریت های جداگانه ای به صورت احتیاط و نیز انجام عملیات فریب واگذار شد. به این ترتیب که قرارگاه ظفر می باید آماده می شد تا در صورت امکان به طریق هلی برد از العزیز به طرف شمال – در غرب روخانه دجله – حرکت کند. نجف ۲ نیز ماموریت اجرای آتش روی جاده العماره – بصره و شمال پل العزیر به عهده داشت.

شرح عملیات

عملیات در ساعت ۲۳ روز ۲۰/۱۲/۱۳۶۳ با اسم رمز مبارک یاالله، یاالله، یاالله و قاتلوهم حتی لاتکون فتنه، یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهراسلام‌الله‌علیه آغاز گردید و در همان ساعات اولیه، تمامی خطوط و استحکامات دشمن به سرعت در هم کوبیده شد.

در منطقه قرارگاه کربلا، لشکرهای ۸ و ۳۱ به سرعت خود رابه خط دوم دشمن رسانده و در ساعت ۲ بامداد پس از پاکسازی این خط که دارای تعدادی مین پراکنده نیز بود، به سمت دجله حرکت نمودند. تیپ ۴۴ نیز پس از شکستن خط اول، سریعا یک گردان ۱۱۰ نفری انفجار را به همراه مواد لازم از روی جاده خاکی جوبیر به سمت پل فرستاد و در ساعت ۰۲:۳۰ اعلام کرد که پل بتونی جوبیر را از دوطرف منهدم نموده است.

در منطقه قرارگاه نجف، به علت وجود چند کمین در فاصله زیادی از خطوط اول دشمن، موج دوم نیروها که می بایست از آبراه های اصلی حرکت کنند با این کمین ها درگیر و در نتیجه متوقف شدند و تا ساعاتی بعد مشغول پاکسازی منطقه گردیدند.

یکی از یگان های قرارگاه نوح نیز در قسمت پَد الهویدی و سیل بند اول دشمن به سیم های خاردار و موانع دشمن برخورد کرد و سپس با تعویض محور و حل مشکلات در ساعت ۳ بامداد خط اول را شکسته و پاکسازی پَد الهویدی را تا ساعت ۰۳:۲۰ به پایان رساند و سپس به سمت داخل پیشروی کرد.

در آغاز روشنایی صبح (ساعت ۶) قرارگاه نجف پاکسازی خط اول خود را به جز البیضه به اتمام رساند در حالی که واحدهایی از لشکرهای ۷، ۵ و ۱۴ روی خط دوم درگیر بودند. در این میان، نیروهای لشکر ۲۵ به علت طولانی بودن مسیر خود تا صبح به هدف نرسیده و به عقب بازگشتند. منطقه ترابه نیز به طور کامل پاکسازی گردید.

پس از الحاق نیروهای قرارگاه کربلا در خطوط اول و دوم، لشکر ۱۷ از سمت شمال به سمت دجله اقدام به پدافند به سمت شمال نمود و واحدهایی از لشکرهای ۸ و ۳۱ به کنار دجله رسیدند.

در منطقه قرارگاه نوح نیز لشکر ۴۱، پَد الهویدی و سیل بند اول را پاکسازی کرد.

با شروع روشنایی صبح، پاتک های دشمن نیز آغاز شد. فشارهای ممتد دشمن در طول روز اول منجر به بازپس گیری پَد الهویدی و رخنه محدود در چند محور دیگر گردید. در شب دوم، واحدهایی از قرارگاه نجف در محور چهارراه دوم پَد خندق و جنوب آن وارد عمل شدند. لیکن با مقاومت دشمن مجبور شدند به مواضع قبلی خود بازگردند. در این میان، قرارگاه کربلا موفق شد منطقه پیشرفتگی رودخانه دجله و جنوب جوبیر(کیسه ای) را تصرف و تامین نماید. هم چنین، واحدهایی از این قرارگاه موفق شدند خود را به دجله رسانده و ضمن وارد آوردن ضربات موثری بر دشمن، رو به جنوب پدافند نمایند.

با شروع روشنایی صبح روز دوم، پاتک های دشمن با شدت بیشتری آغاز گردید و تا پایان این روز موفق به تصرف سیل بند دوم و الصخره و رخنه در برخی نقاط سیل بند اول در جنوب و شمال پَد خندق گردید.

در منطقه قرارگاه کربلا، پاتک های دشمن عمدتاً از منطقه الهاله به سمت همایون انجام شد که پس از انهدام تعدادی تانک و نفربر و به گل نشستن تعدادی دیگر، دشمن بدون نتیجه عقب نشست.

در روز سوم عملیات، با بمباران هوایی دشمن تعدادی از واحدهای قرارگاه نجف در وضع نامناسبی قرار گرفتند. چهار راه پَد خندق نیز به دست دشمن افتاد و نیروهای خودی در ۶۰۰ متری شرق این چهار راه مستقر گردیدند.

در شب و روز چهارم عملیات، واحدهای قرارگاه نجف در شمال چهارراه پَد خندق به دلیل عدم الحاق به جنوب و نیز فشار دشمن، به مواضع اولیه خود عقب نشینی کردند. هم چنین یکی از واحدهای قرارگاه کربلا از خط صفین ۳ به سمت شمال تک نمود که در بعضی از محورها تا جاده خندق پیشروی کرد، لیکن به دلیل عدم پاکسازی منطقه و نیز عدم الحاق با نیروهای قرارگاه نجف مجبور شد به خط صفین ۳ باز گردد. سپس، پاتک های شدید دشمن به خط پدافندی صفین ۳ آغاز شد. در این پاتک ها، دشمن نتوانست رخنه ای در خط پدافندی مذکور ایجاد کند.

در شب پنجم، قرارگاه کربلا با نیروهای باقی مانده خود به غرب دجله تک نمود. اگر چه این قرارگاه توانست ضمن انهدام نیروهای دشمن مستقر در شرق برگراه، قسمت اعظم پل ابوعران را تخریب کند، لیکن با فشارها دشمن از سمت شمال، جنوب و جنوب شرقی تا صبح روز پنجم (۲۵/۱۲/۱۳۶۳) مجبور شد منطقه غرب دجله رابه جز سیل بند غربی – در داخل کیسه ای – را تخلیه کند.

با روشنایی صبح روز پنجم پاتک های دشمن با شدت تمام آغاز گردید و تا بعد از ظهر این روز دشمن موفق به ایجاد رخنه در کناره شرقی دجله و برهم زدن آرایش پدافندی خودی گردید. آتش توپخانه دشمن نیز از این روز شدت گرفته و خطوط اول و دوم و سیل بند عقب آب راه ها را مورد هدف قرار داد.

با روشنایی صبح روز ششم، پاتک های دشمن ادامه یافت که در ساعت ۱۰ صبح خط صفین ۳ به طور کامل به پشت جاده النهیر، جمل ۳ منتقل شد. با فشار دشمن و پراکندگی واحد های خودی وضعیت خط بسیار نامساعد بود. بر همین اساس و به دلیل عدم تضمین برای حفظ خط پَدافندی شمال منطقه با توجه به این که در صورت شکستن خط فوق، تمامی نیروهای منطقه درخطر انهدام قرار می گرفتند، تصمیم گرفته شد عقب نشینی شود. این عقب نشینی از ساعت ۵ بعد از ظهر ۲۶/۱۲/۱۳۶۳ آغاز شد و تا ساعت ۱۰ شب به پایان رسید و پل پَد چهارم در چند نقطه منهدم و قطع گردید. منطقه ترابه و پَد خندق تا ۷۰۰ متری شرق چهار راه پَد در دست نیروهای خودی باقی ماند.

در شب دوم فروردین سال ۶۴ دشمن به روستای ترابه پاتک کرد که با دادن ۱۶ اسیر و تعدادی تلفات مجبور شد عقب نشینی کند.

نتایج عملیات

طی عملیات بدر علاوه بر تلفات سنگین که به دشمن وارد شد، بیش از ۵۰۰ کیلومتر مربع از منطقه هور از جمله روستاهای ترابه، لحوک، نهروان، فجره و نیز جاده خندق به طول ۱۳ کیلومتر، که فاصله آن با جاده العماره بصره ۶ کیلومتر است، به تصرف نیروهای خودی درآمد.

لازم به ذکر است که پس از این عملیات، عراق با استفاده از پشتیبانی هوایی و موشکی خود به حملات گسترده به شهرها و مناطق مسکونی و نیز کشتی های حامل نفت ایران مبادرت ورزید.

تلفات و خسارات وارده به دشمن طی عملیات بدر به شرح ذیل می باشد:

کشته و زخمی شدن بیش از ده هزار نفر.

به اسارت در آمدن ۳۲۰۰ نفر.

انهدام ۲۵۰ تانک و نفربر

انهدام ۴۰ قبضه انواع توپ.

انهدام ۲۰۰ خودرو.

انهدام ۶۰ قبضه انواع خمپاره انداز.

انهدام ۱۵ دستگاه مهندسی.

انهدام ۴ هواپیمای PC – V.

انهدام ۲ هواپیمای میگ و سوخو.

انهدام ۴ هلی کوپتر.

به غنیمت گرفته شدن ۵۰ قبضه انواع خمپاره انداز.

به غنیمت گرفته شدن ۲ دستگاه رازیت.

خلاصه گزارش عملیات :

نام‌ عملیات: بدر (آبی – خاکی)

زمان‌ اجرا: ۲۰/۱۲/۱۳۶۳

مدت اجرا : ۸ روز

تلفات‌ دشمن‌:۱۸۲۰۰ (کشته، زخمی‌ و اسیر)

رمز عملیات: یا فاطمه الزهرا (س)

مکان‌ اجرا: منطقه‌ هورالهویزه – جبهه جنوبی در شرق بصره عرا

ارگان‌های‌ عمل‌کننده: رزمندگان‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌ با همکاری‌ ارتش‌ جمهوری‌ اسلامی‌

اهداف‌ عملیات: دست اندازی و تسلط بر جاده بصره – العماره عراق ، راهیابی به مرکز اصلی هورهای غرب رودخانه دجله و انهدام نیروهای ارتش عراق در ادامه اهداف عملیات خیبر

نقشه عملیات

بیت المقدس

در حالی که اشغال خرمشهر توسط عراق به عنوان آخرین و مهم ترین برگ برنده این کشور برای وادار ساختن ایران به شرکت در هر گونه مذاکرات صلح تلقی می شد، آزاد سازی این شهر می توانست سمبل تحمیل اراده سیاسی جمهوری اسلامی بر متجاوز و اثبات برتری نظامی اش باشد.

بر همین اساس، با توجه به این که منطقه عمومی غرب کارون آخرین منطقه مهمی بود که هم چنان در اشغال عراق قرار داشت، از یک سو فرماندهان نظامی ایران برای انجام عملیات در این منطقه اشتراک نظر داشتند، و از سوی دیگر عراق نیز که طراحی عملیات آزادسازی خرمشهر را پس از عملیات فتح المبین قطعی و مسجل می پنداشت، با در نظر گرفتن اهمیت این شهر و جایگاه آن در دفاع از بصره، به ضرورت حفظ این منطقه معتقد بود. از این رو، بلافاصله پس از اتمام عملیات فتح المبین، در حالی که قوای ارتش عراق در منطقه عمومی خرمشهر تقویت می شد، به تمام یگان های تحت امر قرارگاه مرکزی کربلا دستور داده شد تا ضمن بازسازی و تجدید قوا، به شناسایی و طراحی عملیات بپردازند.

اهداف عملیات

– انهدام نیروی دشمن، حداقل بیش از دو لشکر.

– آزاد سازی حدود ۵۴۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران؛ از جمله شهرهای خرمشهر، هویزه و پادگان حمید.

– خارج نمودن شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از برد توپخانه دشمن.

– تامین مرز بین المللی (حدفاصل پاسگاه طلائیه تا شلمچه).

– آزادسازی جاده اهواز – خرمشهر و خارج شدن جاده اهواز – آبادان از برد توپخانه دشمن.

منطقه عملیات

منطقه عمومی عملیات بیت المقدس در میان چهار مانع طبیعی محصور است، که از شمال به رودخانه کرخه کور، از جنوب به رودخانه اروند، از شرق به رودخانه کارون و از غرب به هور الهویزه منتهی می شود.

منطقه مزبور به جز جاده نسبتا مرتفع اهواز – خرمشهر، فاقد هر گونه عارضه مهم برای پدافند است. همین امر موجب شد تا زمین منطقه – به دلیل مسطح بودن – برای مانور زرهی مناسب، و برای حرکت نیروهای پیاده – به دلیل در دید و تیر قرار داشتن – نامناسب باشد. نقاط حساس و استراتژیک منطقه شامل بندر و شهر خرمشهر، پادگان حمید، جفیر، جاده آسفالت اهواز – خرمشهر، شهر هویزه و رودخانه های کارون، کرخه کور و اروند بود.

استعداد دشمن

تا قبل از آغاز عملیات بیت المقدس، استعداد نیروهای دشمن به ترتیب زیر بود:

– لشکر ۶ زرهی؛ از جنوب رودخانه کرخه تا هویزه.

– لشکر ۵ مکانیزه؛ از غرب اهواز تا روستای سید عبود.

– لشکر ۱۱ پیاده از سید عبود تا خرمشهر – تیپ های ۲۲، ۴۸، ۴۴ مامور حفاظت از خرمشهر بودند.

– لشکر ۳ زرهی در شمال خرمشهر.

با شروع عملیات نیز یگان های دیگری از ارتش عراق به منطقه اعزام شدند که در مجموع تمامی یگان هایی که در منطقه درگیری حضور یافتند، عبارت بودند از:

– لشکر ۵ مکانیزه؛ شامل: تیپ های ۲۶ و ۵۵ زرهی و تیپ های ۱۵ و ۲۰ مکانیزه.

– لشکر ۶ زرهی؛ شامل: تیپ های ۱۶ و ۳۰ زرهی و تیپ ۲۵ مکانیزه .

– لشکر ۳ زرهی؛ شامل: تیپ های ۶،۱۲ و ۵۳ زرهی و تیپ ۸ مکانیزه .

– لشکر ۹ زرهی؛ شامل: تیپ های ۳۵ و ۴۳ زرهی و تیپ ۱۴ مکانیزه .

– لشکر ۱۰ زرهی؛ شامل: تیپ های ۱۷ زرهی و ۲۴ مکانیزه .

– لشکر ۱۱ پیاده؛ شامل: سه تیپ سازمان ۴۴، ۴۸ و ۴۹ پیاده و سه تیپ تحت امر ۴۵ ، ۱۱۳ و ۲۲ پیاده.

– لشکر ۱۲ زرهی؛ شامل: تیپ های ۴۶ مکانیزه و ۳۷ زرهی.

– لشکر ۷ پیاده؛ شامل: تیپ های ۱۹ و ۳۹ پیاده.

– تیپ مستقل ۱۰ زرهی.

– تیپ های مستقل ۱۰۹، ۴۱۹، ۴۱۶، ۹۰، ۴۱۷، ۶۰۱، ۶۰۲، ۶۰۵، ۶۰۶، ۴۰۹، ۲۳۸ و ۵۰۱ پیاده.

– تیپ های ۳۱، ۳۲ و ۳۳ نیروی مخصوص.

– تیپ های ۹، ۱۰ و ۲۰ گارد مرزی.

– تعداد ۳۰ گروهان کماندو.

– تعداد ۱۰ قاطع جیش الشعبی (هر قاطع ۴۵۰ نفر).

– گردان تانک مستقل سیف سعد.

– گردان های شناسایی حطین، صلاح الدین، حنین.

– توپخانه دشمن نیز از ۵۳۰ قبضه توپ در انواع مختلف تشکیل شده بود که به طور تقریبی عبارت بود از ۳۰ گردان.

طرح عملیات

در طراحی عملیات، تهاجم از طریق عبور از رودخانه کارون و پیشروی به سوی مرز بین المللی و سپس آزادسازی شهر خرمشهر مد نظر قرار گرفته و چنین استدلال می شود که حمله به جناح دشمن، که عمدتا به سمت شمال آرایش گرفته بود، عامل موفقیت عملیات است.

هم چنین، شکستن خطوط اولیه دشمن و عبور از رودخانه و گرفتن سرپل در غرب کارون تا جاده آسفالته اهواز – خرمشهر به عنوان اهداف مرحله اول و ادامه پیشروی به سمت مرز و تامین خرمشهر به عنوان اهداف مرحله دوم تعیین شدند.

بر همین اساس، محورهای عملیاتی هر یک از قرارگاه ها به ترتیب زیر مقرر گردید:

۱- محور شمالی؛ قرارگاه قدس (با عبور از رودخانه کرخه).

۲- محور میانی؛ قرارگاه فتح (با عبور از رودخانه کارون و پیشروی به سمت جاده اهواز – خرمشهر).

۳- محور جنوبی؛ قرارگاه نصر (با عبور از کارون و پیشروی به سمت خرمشهر).

شرح عملیات

سرانجام عملیات بیت المقدس در ۳۰ دقیقه بامداد روز ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ با قرائت رمز عملیات بسم الله الرحمن الرحیم . بسم الله القاسم الجبارین، یا علی ابن ابی طالب از سوی فرماندهی آغاز شد.

شهید آیت الله صدوقی و آیت الله مشکینی نیز که در کنار فرماندهان سپاه و ارتش در قرارگاه کربلا حضور داشتند، هر یک به طور جداگانه، پیام هایی را به وسیله بی سیم خطاب به رزمندگان اسلام قرائت کردند.

عملیات بیت المقدس را به چهار دوره زمانی به شرح زیر می توان تقسیم کرد:

مرحله اول : در محور قرارگاه قدس (شمال کرخه کور) به دلیل هوشیاری دشمن و وجود استحکامات متعدد، پیشروی نیروها به سختی امکان پذیر بود و در این میان تنها تیپ های ۴۳ بیت المقدس و ۴۱ ثارالله موفق شدند از مواضع دشمن عبور کرده و منطقه ای در جنوب رودخانه کرخه کور را به عنوان سرپل تصرف کنند. عدم پوشش جناحین این یگان ها باعث شده بود که فشار شدید دشمن برآن ها وارد شود.

در محور قرارگاه فتح، یگان های خودی ضمن عبور از رودخانه به سرعت خود را به جاده اهواز – خرمشهر رسانده و به ایجاد استحکامات و جلوگیری از نقل و انتقالات و تحرکات دشمن در جاده مذکور پرداختند.

در محور قرارگاه نصر، به دلیل تاخیر در حرکت و وجود با تلاق در کنار جاده اهواز – خرمشهر و هم چنین تمرکز دشمن در شمال خرمشهر، نیروهای این قرارگاه نتوانستند به اهداف مورد نظر دست یافته و با قرارگاه فتح الحاق کنند.

الحاق کامل قرارگاه نصر با قرارگاه فتح و هم چنین تصرف اهداف مرحله اول قرارگاه قدس در دستور کار عملیات شب دوم قرار گرفت که با انجام آن تا حدودی اهداف مورد نظر محقق شد، لیکن برخی رخنه ها همچنان باقی بود تا این که سرانجام پس از ۵ روز، جاده اهواز – خرمشهر از کیلومتر ۶۸ تا کیلومتر ۱۰۳ تثبیت و کلیه رخنه ها ترمیم شد.

مرحله دوم: در این مرحله آزاد سازی خرمشهر از دستور کار عملیات خارج و تصمیم گرفته شد که قرارگاه های فتح و نصر از جاده اهواز – خرمشهر به سمت مرز پیشروی کنند و قرارگاه قدس نیز ماموریت یافت تا به صورت محدود برای تصرف سرپل در جنوب کرخه کور اقدام نماید و سپس آن را گسترش دهد.

عملیات در این مرحله در ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۶/۲/۱۳۶۱ آغاز شد. نیروهای قرارگاه فتح در همان ساعات اولیه به جاده مرزی رسیدند. یگان های قرارگاه نصر نیز با اندکی تاخیر و تحمل فشارهای دشمن، به مرز رسیده و با قرارگاه فتح الحاق کردند.

دشمن با مشاهده جهت پیشروی نیروهای ایران به طرف مرز، لشکر های ۵ و ۶ خود را به عقب کشاند. به نظر می رسید این عقب نشینی با دو هدف انجام شده باشد: یکی جلوگیری از محاصره و انهدام این لشکرها، و دیگری تقویت هر چه بیشتر خطوط پدافندی بصره و خرمشهر.

در پی این عقب نشینی که از ساعات اولیه روز ۱۸/۲/۱۳۶۱ آغاز شده بود، نیروهای قرارگاه قدس ضمن تعقیب نیروهای دشمن، تعدادی از آن ها را که از قافله عقب مانده بودند، به اسارت خود درآوردند و در نتیجه جاده اهواز – خرمشهر (تا انتهای جنوب منطقه ای که توسط قرارگاه نصر به عنوان سرپل تصرف شده بود) و نیز مناطقی همچون جفیر، پادگان حمید و هویزه آزاد شدند.

مرحله سوم: در این مرحله، قرارگاه نصر ماموریت یافت تا حرکت خود را به سمت خرمشهر آغاز نماید. نیروهای عمل کننده که متشکل از چهار تیپ مستقل سپاه پاسداران و دو تیپ ارتش بودند، در آخرین ساعات روز ۱۹/۲/۱۳۶۱ عملیات خود را آغاز کردند؛ اما به دلیل هوشیاری دشمن و تمرکز نیرو در خطوط پدافندی اش، نیروهای خودی در انجام ماموریت خود توفیق نیافتند. تکرار این عملیات در روز بعد نیز به شکست انجامید. به همین خاطر تصمیم گرفته شد تا برای انجام عملیات نهایی فرصت بیشتری به یگان ها داده شود. هم چنین مقرر شد دو تیپ المهدی (عج) و امام سجاد (ع) از قرارگاه فجر نیز در حرکت بعدی استفاده شود.

مرحله چهارم عملیات از ۱ تا ۴ خرداد ۱۳۶۱:

سرانجام در ساعت ۲۲:۳۰ اول خرداد ۱۳۶۱ تلاش برای آزادی سازی خرمشهر با رمز «بسم الله القاسم الجبارین یا محمد بن عبدالله (ع)» آغاز شد در برابر تک سریع و غافلگیرانه، نیروهای عراقی دچار وحشت وسرگردانی شدید شدند و نتوانستند واکنش مهمی از خود نشان دهند و ارتباط یگان های دشمن با یکدیگر قطع شد. فرار افسران و درجه داران و سربازان عراقی از منطقه خرمشهر گویای از هم پاشیدگی سازمان یگان های دشمن بود.

در روز دوم خرداد نتیجه پیکار بسیار درخشان بود و قرارگاه کربلا به هدف خود که احاطه کامل خرمشهر بود، رسید. تعداد اسرای عراقی در این روز از ۲۸۳۰ نفر تجاوز کرد و یگان هایی از دشمن که در منطقه بین نهر عرایض و شلمچه مستقر بودند، به میزان زیاد منهدم شدند.

به وجود حضور گسترده هواپیماهای عراقی در آسمان منطقه، عقابان تیزپرواز نیروی هوایی ارتش در پشتیبانی از یکان های رزمنده، در صحنه عملیات بیت المقدس حضوری فعال داشتند و با بمباران پل شناور عراقی ها بر روی شط العرب و مناطق تجمع آنان در آن سوی رودخانه، نقش ارزنده ای در آزاد سازی خرمشهر ایفا کردند.

در اواخر روز دوم خرداد، قرارگاه کربلا پس از بررسی آخرین وضعیت، تصمیم گرفت تا نیروها با ورود به شهر، آنرا از لوث وجود نیروهای عراقی پاک گردانند. و در سه بامداد روز سوم خرداد واحدهایی از رزمندگان ایران به آن سوی رودخانه وارد شدند.

از طرف دیگر جمعی از نیروهای عراقی با استفاده از تاریکی شب و قایق اقدام به فرار کردند که تعدادی از این قایق ها توسط تکاوران نیروی دریایی هدف قرار گرفت و سرنشینان آن ها غرق شدند.

نیروهای عراقی از ساعت سه و پنجاه دقیقه بامداد تا نیم بعد ازظهر روز سوم خرداد از سمت شلمچه ۳ بار اقدام به پاتک کردند و تلاش نمودند تا از طریق جاده شلمچه – خرمشهر حلقه محاصره خرمشهر را بشکنند، اما هر بار با پایداری و مقاومت دلاورانه رزمندگان ایرانی مواجه شدند و با دادن خساراتی عقب نشینی کردند.

در ساعت ۱۱ صبح روز سوم خرداد در حالی که درگیری شدیدی بین قوای ایرانی و نیروهای عراقی در شمال نهر خین جریان داشت و دشمن در فکر شکستن حلقه محاصره خرمشهر بود، رزمندگان ایرانی از جناح غرب و خیابان کشتارگاه وارد شهر شدند. ناحیه گمرک خرمشهر در کنار اروند اندکی مقاومت کرد که آن هم به سرعت در هم شکسته شد.

در ساعت ۱۲ قوای ایران از سمت شمال و شرق وارد شهر شدند و نیروهای متجاوز بعثی که ۲۴ ساعت در محاصره کامل قرار داشتند، راهی جز اسارت یا فرار و یا کشته شدن نداشتند. بدین جهت واحدهای عراقی گروه گروه به اسارت رزمندگان اسلام در آمدند.

در ساعت ۲ بعد از ظهر، خرمشهر به طور کامل آزاد شد و پرچم پر افتخار جمهوری اسلامی ایران برفراز «مسجد جامع» و پل تخریب شده خرمشهر به اهتزاز درآمد.

بدین ترتیب این شهر مقاوم که پس از ۳۵ روز پایداری و مقاومت در ۴ آبان ۱۳۵۹ به اشغال دشمن درآمده بود، پس از ۵۷۸ روز (۱۹ ماه) اسارت، بار دیگر به آغوش گرم میهن اسلامی بازگشت و پیکره پاک آن از لوث وجود متجاوزان تطهیر گردید.

رزمندگان اسلام در اولین اقدام خود پس از آزاد سازی شهر، نماز شکر را در مسجد جامع خرمشهر اقامه کردند. خبر آزاد سازی خرمشهر به سرعت در همه جا طنین افکند و ملت ایران اسلامی را که مدت ها در آرزوی شنیدن چنین خبر مسرت بخشی بودند، غرق در شادی و سرور کرد. مردم به خیابان ها ریختند و با پخش شیرینی به جشن و شادی پرداختند. در پایان آن روز امت شهید پرور ایران با حضور در مساجد، نماز شکر به جای آورده و با فرا رسیدن شب به یمن پیروزی حق بر باطل بر پشت بام ها ندای الله اکبر سردادند.

نتایج

– طی عملیات بیت المقدس ۵۰۳۸ کیلومتر مربع از اراضی اشغال شده از جمله شهرهای خرمشهر و هویزه و نیز پادگان حمید و جاده اهواز – خرمشهر آزاد شدند. علاوه بر این شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از تیررس توپخانه دشمن خارج گردیدند. هم چنین ۱۸۰ کیلومتر از خط مرزی تامین شد.

– با فتح خرمشهر، برتری نظامی ایران بر عراق مورد تایید کارشناسان و تحلیل گران نظامی قرار گرفت.

– فتح خرمشهر موجب انفعال ارتش عراق شد؛ به گونه ای که نظامیان عراقی تا مدت زیادی نتوانستند از لاک دفاعی خارج شوند.

– عملیات بیت المقدس موجب شد تا کشورهای عرب منطقه به تقویت مالی و نظامی عراق مبادرت ورزند.

– طی این عملیات حدود نوزده هزار تن از نیروهای دشمن به اسارت درآمده و بالغ بر شانزده هزار تن کشته و زخمی شدند.

میزان انهدام یگان های دشمن

لشگر ۳ زرهی و لشگرهای ۱۱ و ۱۵ پیاده: ۸۰ درصد.

لشگرهای ۹ و ۱۰ زرهی: ۵۰ درصد.

لشگر ۷ پیاده: ۴۰ درصد.

لشگر ۵ مکانیزه و لشگرهای ۶ و ۱۲ زرهی: ۲۰ درصد.

تیپ های ۹، ۱۰ و ۲۰ گارد مرزی: ۱۰۰ درصد.

تیپ ۱۰۹ پیاده: ۶۰ درصد.

تیپ های ۶۰۱، ۶۰۲، ۴۱۶، ۴۱۹ پیاده: ۵۰ درصد.

تیپ های ۳۱، ۳۲ و ۳۳ نیروهای مخصوص به میزان زیاد.

عملیات بیت المقدس در نگاه رسانه های جهان

نگاهی به اخبار و گزارش های منعکس شده از خبرگزاری ها، شبکه های مختلف تلویزیونی مطبوعات معتبر جهان درباره عملیات بیت المقدس و آزادسازی خرمشهر نشان می دهد با وجود نگاه جانبدارانه و جهت دار در ارسال اخبار و اطلاعات یومیه در این باره جملگی این رسانه ها زبان اعتراف گشوده و با بهت و حیرت به شکست نیروهای عراقی در این عملیات اذعان کرده اند مطلب ذیل که با تلاش روابط عمومی سازمان حفظ نشر آثار و ارزش های دفاع مقدس سپاه پاسداران تهیه شده نگاهی دارد به اخبار و مواضع رسانه های جهان پس از آزادسازی خرمشهر.

عملیات پیروز بیت المقدس که منجر به آزادسازی خرمشهر پس از ۵۷۵ روزگردید، ضربه اساسی و تعیین کننده ای بر پیکر دشمن وارد ساخت و تمامی معادلات، و ذهنیت هایی را که درمورد توانایی و قابلیت های نظامی ایران وجود داشت، تغییر داد. بسیاری از کارشناسان نظامی تحلیل گران رسانه های خارجی، در برابر سرعت عمل و ویژگی های عملیاتی نیروهای ایرانی به هنگام فتح خرمشهر، غافلگیر، مبهوت و شگفت زده شدند.

رادیو دولتی انگلیس که در شامگاه نهم اردیبهشت ۱۳۶۱ اعلام می کرد: «چنانچه ایرانیان درصدد بازپس گرفتن خرمشهر برآیند، سخت ترین» گردو «را برای شکستن برگزیده اند.» سرانجام ناچار شد سکوت خود را بکشند و طی گفتاری در روز پنجم خرداد ماه سال ۶۱ یعنی دو روز پس از آزادسازی خرمشهر توسط رزمندگان اسلام حیرت زده اعلام کند: «از زمانی که خبرنگاران غربی از نیروهای عراقی در خرمشهر دیدن کرده و از روحیه خوب آنها گزارش داده اند، بیش از سه یا چهار روز نمی گذرد که ناگهان همه شهر از دست عراقی ها بیرون کشیده شد.»

در ساعت ۱۰:۵۵ دقیقه بامداد چهارشنبه، چهارم خرداد ۶۱ خبرگزاری های بین المللی، در گزارش هایی که با عنوان «بسیار مهم» از بغداد به سراسر جهان مخابره کرد برای نخستین بار ضمن استناد به بیانیه نظامی بغداد اعلام داشتند که عراق «تلویحا به شکست خود اعتراف کرده است. به نوشته وزیر خارجه وقت جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری رسمی عراق _ آی.ان. ۱ _ طی یک اطلاعیه کوتاه ضمن آن که از خرمشهر با عنوان» بندر خرمشهر «نام برد، اعلام کرد: سخنگوی ارتش عراق اعلام کرده است بندر خرمشهر را ترک کرده و تا مرزهای بین المللی عقب نشینی کرده اند. این خبرگزاری افزود که عقب نشینی نیروهای عراقی، از روز یکشنبه اول خرداد ۱۳۶۱ آغاز شده است.»

همین اطلاعیه تلکس بین المللی خبرگزاری عراق، عصر روز چهارم خرداد ۱۳۶۱ به صورت دیگری از سوی رادیو صوت الجماهیر بغداد به اطلاع افکار عمومی عراق رسانده شد: «یک سخنگوی ارتش عراق اعلام کرده است که نیروهای پیروزمند قادسیه صدام پس از آن که تمامی حمله های قوای دشمن منحوس و نژادپرست فارس را در مناطق الخفاجیه (سوسنگرد) و الاهواز (اهواز) با اقتدار کامل دفع کردند… صبح روز ۲۴/۵/۱۹۸۲ (۳/۳/۱۳۶۱) در یک جابه جایی تحسین برانگیز، عقب نشینی تاکتیکی(!) خود را از جبهه معمره (خرمشهر) با موفقیت کامل انجام داده اند.

این دعاوی درست در شرایطی از رادیوی دولتی بغداد پخش می شد که خبرگزاری آمریکایی» یونایتدپرس «در ساعت بیست وچهار و بیست ودو دقیقه همان روز، در گزارش ارسالی خود از بیروت، سربازان عراقی را در حال فرار توصیف کرده و نوشت:» … سربازان در حال فرار عراق، سرگرم گریختن از خرمشهر و مناطق اشغالی هستند «. پس از پخش گزارش های مستند و خبری و تصاویر تهیه شده از جبهه خرمشهر توسط رسانه های ایران و خارجی که در آنها شکست نیروهای عراقی در قالب صفوف هزاران نفره اسرا و انبوه ادوات و تجهیزات منهدم شده یا به غنیمت درآمده دشمن، به گویاترین وجهی به نمایش درآمد، دیگر حتی کشورهای جنوب خلیج فارس نیز که همواره از صدام حمایت می کردند، اکنون به واهی بودن دعاوی حکام بغداد اذعان داشتند. از طرف دیگر رژیم عراق برای فریب افکار عمومی و سرپوش گذاشتن بر شکست های بیت المقدس، اقدام به اعطای» مدال شجاعت «،» نشان لیاقت «و نشان» رافدین «به تعدادی از فرماندهان خود کرد. رادیو دولتی صدای امریکا پس از پنج شبانه روز سکوت و امتناع از انعکاس خبر فتح خرمشهر توسط نیروهای ایران، سرانجام در» گزارش ویژه «هشتم خرداد ماه سال ۱۳۶۱ خود می گوید:» با وجود مشکلات تدارکاتی، ناآرامی های ناشی از انقلاب و کاهش تدریجی قدرت عملیات نیروهای هوایی ایران، ماشین نظامی ایران به گونه ای اعجاب آور عمل کرد.

روزنامه گاردین چاپ انگلستان درباره سقوط فتح خرمشهر می نویسد: «سقوط خرمشهر یعنی سقوط آخرین و مهم ترین افتخار جنگی عراق که ایرانی ها با بازپس گرفتن آن، این برگ برنده را که به وسیله آن عراق می کوشید ایران را به پای میز مذاکره بکشاند، از دست بغداد ربودند.»

همچنین وزیر امور خارجه آمریکا «الکساندر هیگ» رسما در شورای امور خاورمیانه وزارت خارجه شان می گوید: «پیروزی های اخیر ایران در جنگ با عراق برای آمریکا نگران کننده است و منافع غرب خصوصا آمریکا را در منطقه به خطر انداخته است.»

نقشه عملیات

بیت المقدس ۲

عملیات بیت المقدس ۲ با رمز یا زهرا (س) در محور ارتفاع قمیش – سلیمانیه به صورت گسترده در تاریخ ۱۳۶۶/۱۰/۲۵ به فرماندهی سپاه انجام شد.

این عملیات که تا دوم بهمن همان سال به طول انجامید درمنطقه عمومی ارتفاعات قمیش و سلیمانیه آغازشده بود . فرماندهی عملیات یادشده را که ازنوع تک گسترده بود، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عهده داشت . درحالی که تلاش های ایران برای یافتن ضمانتی درجهت دستیابی به حقوق خود در مفاد قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت به نتیجه ای نرسیده بود رزمندگان سپاه اسلام برآن شدند تا ضمن یک عملیات گسترده درمنطقه ای کوهستانی و سرد دشمن بعثی را درمنگنه ای جنگی قراردهند . دراین عملیات رسته های پیاده، زرهی وتوپخانه ایران حضور داشتند و عراق نیز رسته های پیاده، زرهی، کماندویی و گارد را نیز به همراه داشت . در عملیات بیت المقدس ۲ بیش از ۲۵۰۰ نفر از افراد دشمن کشته و یا زخمی شدند . همچنین در این میان ۷۸۵ نفر از افراد دشمن به اسارت نیروهای خودی در آمدند . بر اثر این عملیات تعداد ۱۵ تانک و نفربر دشمن منهدم و بیش از سی تانک و نفربر و همچنین ادوات سنگین و سبک و مهندسی دشمن نیز به غنیمت نیروهای اسلام در آمد .

این عملیات دومین عملیات لشکر ۱۰ (بعد از عملیات والفجر ۴) در طول هشت سال دفاع مقدس در منطقه غرب کشور در فصل زمستان بود،‌که بعضی روزهای آن دما به ۲۰ درجه زیر صفر هم می‌رسید عقبه لشکر در این عملیات از اهواز به سنندج و پادگان امام علی (علیه السلام) منتقل شد و گردانها جهت سازماندهی و آموزش به “اردوگاه قائم مابین شهر میاندوآب و مهاباد ” منتقل شدند .

قرارگاه تاکتیکی لشکر در موقعیت صف “پشت ارتفاعات قشن ” دائر شد و کارهای شناسایی را شروع نمود . نیروهای لشکر در این عملیات می بایست از رودخانه قله چولان عبور می کردند و ادامه مسیر تا زیر ارتفاعات قمیش که پوشیده از برف بود را ادامه میدادند . با کمک تیم راپل پادگان امام علی (علیه السلام) تهران (تیم برادر میرجانی) در شرایط بسیار سخت و خطرناک، و بصورت ابتکاری، با سیم بکسل و ابزارهای لازم پلی را بر روی رودخانه خروشان نصب نمودند نظر به اینکه احداث پل به صورت ضربتی و با حد اقل امکانات صورت گرفته بود (در زیر پای دشمن) و طول آن به بیش از ۲۰۰ متر می‌رسید و ارتفاع تا لبه آب رودخانه بیش از ۴۰ متر بود جهت رعایت احتیاط ظرفیت عبوری را حداکثر ۱۰ نفر مشخص نمودند و ۱۰ نفر ۱۰ نفر از پل عبور می کردند و همین مسئله باعث طولانی شدن عبور گردانها از پل می شد .

احداث این پل باعث شد تا یکی از یگانهای همجوار لشکر (لشکر ۳۱ عاشورا) جهت عبور گردانهایش از این پل استفاده نماید . لشکر در این عملیات در ۲ مرحله وارد عمل شد و جمعا ۱۱ گردان پیاده و ۱۲ گردان پشتیبانی رزم وارد عمل کرد و اهداف از پیش تعیین شده را تصرف نمود و بعد از تثبیت اهداف تصرف شده،‌حدود یک ماه پدآفند منطقه را به عهده داشت. از شهدای شاخص لشکر در این عملیات می توان به شهید اجمد آجرلو، شهید علی اصغر صادقی، شهید محسن درودی و شهید محمد صادق رفعت اشاره نمود . د ر این عملیات گردان حضرت علی اکبر (ع) با استعداد ۲ گروهان نصر و فجر و دسته ویژه وظیفه تک به منتهی الیه ارتفاع قمیش و نیز تامین موقعیت های ظفر را بعهده داشت. از شهدای شاخص گردان در این عملیات می توان به شهید سرافراز مهدی عین اللهی، شهید بزرگوار یوسفعلی جلالی، شهید عزیز رحمن کیان، شهید عزیز مصطفی اعتصامی و.. اشاره نمود. در طی همین عملیات بود که برادر جانباز حسین بخشی زاده قطع نخاع شده و برادر مصطفی بابایی نیز بشدت از ناحیه سر مجروح شده به افتخار جانبازی نائل آمدند.

نیروی زمینی سپاه‌پاسداران به عبور از موانع طبیعی و مصنوعی بسیار سخت از قبیل کوه‌های صعب‌العبور پوشیده از برق رودخانه خروشان قلاچولان میادین متعدد مین، تله‌های انفجاری، سنگرهای کمین و سیم‌های خاردار یورش بی‌امان خود را به موضع دشمن آغاز می‌کنند.

عملیات‌ در اوج‌ سرمای‌ زمستان‌ کردستان‌

دسترسی‌ به‌ ارتفاع‌ «گرده‌رش» با عملیات‌ نصر۸ میسر شد و امکان‌ عبور از رودخانه‌ «قلعه‌چولان» و ورود به‌ غرب، پیشروی‌ به‌ سمت‌ شمال‌ و جنوب‌ منطقه‌ را فراهم‌ آورده‌ بود، ضمن‌ آنکه‌ با عملیات‌ نصر۴ و تصرف‌ شهر «ماووت» نیز امکان‌ اجرای‌ عملیات‌ در جناح‌ چپ‌ منطقه، شامل‌ شرق‌ رودخانه‌ قلعه‌ چولان‌ پدید آمده‌ بود.

این‌ نتایج‌ سبب‌ گردید تا شرایط‌ لازم‌ برای‌ اجرای‌ عملیات‌ بیت‌ المقدس‌۲ در شمال‌ سلیمانیه‌ فراهم‌ شود.

عملیات‌ بیت‌ المقدس‌۲ با رمز «یا زهرا(سلام‌ الله‌ علیها)» در ساعت‌۱ و۱۵ دقیقه‌ ۲۵ دی‌ ماه‌۱۳۶۶ برای‌ آزادسازی‌ ارتفاعات‌ غرب‌ شهر ماووت‌ عراق‌ درمنطقه‌ای‌ به‌ وسعت‌۱۳۰ کیلومترمربع‌ آغاز شد و در سخت‌ترین‌ وضعیت‌ جوی‌ در میان‌ برف‌ و سرما توسط‌ یگان‌های‌ سپاه‌ ادامه‌ پیدا کرد. یگان‌های‌ خودی‌ علاوه‌ بر مشکلاتی‌ که‌ برای‌ استقرار داشتند، هنگام‌ پیشروی‌ و رسیدن‌ به‌ مواضع‌ دشمن‌ نیز با دشواری‌های‌ بسیاری‌ مواجه‌ بودند، چنان‌ که‌ رزمندگان‌ مسیرهای‌ طولانی‌ را به‌ مدت‌۶ تا۸ ساعت‌ در میان‌ برف‌ و کوهستان‌ طی‌ می‌کردند و تراکم‌ برف‌ در برخی‌ محورها سبب‌ گردیده‌ بود تا نیروها علاوه‌ بر دشمن، به‌ نوعی‌ با طبیعت‌ و سرمای‌ کشنده‌ منطقه‌ نیز مبارزه‌ کنند. عملیات‌ بیت‌ المقدس‌۲ در دو مرحله‌ طرح‌ریزی‌ شده‌ بود. در مرحله‌ اول‌ قرار بود ارتفاعات‌ «یولان»، «دست‌هرمدان»، یالهای‌ «کوجارو» و «الاغلو» تصرف‌ شده‌ و سپس‌ در مرحله‌ دوم‌ پیشروی‌ به‌ سوی‌ کوه‌های‌ «مرکبه» و «قیوان» ادامه‌ پیدا کند.

این‌ عملیات‌ گر چه‌ در مرحله‌ دوم‌ متوقف‌ گردید، اما نتایج‌ خوبی‌ را برای‌ رزمندگان‌ اسلام‌ به‌ همراه‌ داشت. در بیت‌ المقدس‌۲ بیش‌ از۴۰ ارتفاع‌ از جمله‌ «اورال»، «کلاله»، «هرمدان»، «بین‌ دورا»، «شیخ‌ محمد» و یولان‌ و چند روستای‌ منطقه‌ آزاد شد و دهها دستگاه‌ تانک‌ و نفربر، ده‌ها قبضه‌ خمپاره‌انداز و ضدهوایی، ده‌ها دستگاه‌ خودروی‌ نظامی‌ و مهندسی‌ و۲ رادار رازیت‌ منهدم‌ شد. عراق‌ در این‌ عملیات‌۵ تیپ‌ و گردان‌ خود را از دست‌ داد و تعداد کشته‌ و زخمی‌ها و اسرای‌ دشمن‌ بالغ‌ بر۵۴۰۰ نفر بود.

غنایم‌ این‌ عملیات‌ عبارت‌ بود از ۱۵ دستگاه‌ تانک‌ و نفربر زرهی،۷۶ قبضه‌ خمپاره‌انداز و۱۷ قبضه‌ توپ‌ ضدهوایی،۷۵ دستگاه‌ خودرو، تعداد زیادی‌ انواع‌ دستگاه‌های‌ مخابراتی، مقدار زیادی‌ انواع‌ سلاح‌ سبک‌ و مهمات.

موقعیت منطقه

نیروی زمینی سپاه‌پاسداران به عبور از موانع طبیعی و مصنوعی بسیار سخت از قبیل کوه‌های صعب‌العبور پوشیده از برق رودخانه خروشان قلاچولان میادین متعدد مین، تله‌های انفجاری، سنگرهای کمین و سیم‌های خاردار یورش بی‌امان خود را به موضع دشمن آغاز می‌کنند.

عرض این رودخانه ۴۰ متر است که رزمندگان در برودت بالای منطقه غرب از میان آبهای خروشان آن عبور می‌کنند. درحالی که براثر بارندگی شدید، رودخانه قلاچولان طغیان کرده بود و ۵/۱ متر برف نیز منطقه را سفیدپوش کرده بود.

***

با هجوم رزمندگان اسلام، نیروهای عراقی مستقر در ارتفاعات مشرف بر شهر ماووت، پس از دادن تلفات زیاد و انهدام چندین دستگاه تانک و نفربر، تداد زیادی دستگاه‌های مهندسی، ۴۰ دستگاه خودرو، ۲۰ قبضه خمپاره‌انداز، راه فرار را درپیش می‌گیرند. یگان مهندسی ـ رزمی با توجه به موقعیت کوهستانی منطقه و بالطبع صعب‌العبور بودن آن، در عملیّات نصر ۸ برای تدارک رزمندگان جاده‌ای را احداث کرده بود از نیروهای عمل‌کننده در عملیّات بیت‌المقدس ۲ با استفاده از آن جاده، از توان رزمی بالاتری برخوردار می‌شدند.

قوای اسلام پس از درهم‌کوبیدن تیپهای ۸۳ و ۶۰۳ پیاده، گردان یکم تیپ ۴۱۲، یک گردان تانک، یکم تیپ ۸۱، کماندویی لشکر ۳۹ و گردان ۵۳ توپخانه عراق، موضاع آنها را تسخیر می‌کنند که تعداد زیادی کشته، زخمی و اسیر از آنها برجای‌می‌ماند. بدین‌ترتیب، دشمن از ارتفاعات غربی مشرف بر شهر ماووت عقب رانده می‌شود.

رزمندگان اسلام با حمله به نیروهای دشمن در دشت‌جنوبی ماووت و شکستن خطوط دفاعی آنها، تا عمق سه کیلومتری پیشروی و تعدادی از نیروهای دشمن را کشته و زخمی می‌کنند و نفرات باقیمانده از دشمن به مناطق اطراف می‌گریزند. طی تهاجم رزمندگان اسلام در این دو محور، علاوه بر کشته و زخمی‌شدن ۱۵۰۰ نفر و اسارت ۵۵۰ تن از جمله ۳۰ افسر و ۱۰۰ درجه‌دار دشمن، ۲۹ ارتفاع، ۵ روستا و ۱۱۰ کیلومتر مربع از سرزمینهای عراق آزاد می‌شود. با روشنایی هوا،‌اهداف از پیش تعیین شده در این عملیّات، حاصل می‌شود و سربازان شکست‌خورده عراق چشم امید خود را به آسمان می‌دوزند تا با کمک نیروی هوایی مانع پیروزی قوای اسلام شوند، امّا بارش برف مانع پرواز هر هواپیمایی می‌شود.

رزمندگان اسلام پس از دفع هر نوع تحرکی از سوی دشمن، به تثبیت موقعیت خود می‌پردازند. با وارد شدن نیروهای کمکی به منطقه، مقدمه هجوم دوباره فراهم می‌آید. مرحله‌دوّم عملیّات دومین مرحله این عملیّات در تاریخ ۲۷/۱۰/۶۶ و در شرایط سخت سرما و یخبندان منطقه به مرحله اجرا درمی‌آید و در ساعات اولیه، تیپ ۱ کماندویی از سپاه یکم، تیپ ۳ نیروی مخصوص گارد ریاست جمهوری و گردان کماندویی از لشکر ۴۱ عراق مورد تهاجم سخت قرار می‌گیرند و ضربات جبران ناپذیری بر آنها وارد می‌آید.

در این مرحله دره مهم قامیش همراه با ارتفاعات ۱۱۰۰، ۱۱۵۵، ۱۲۸۶، ۱۸۳۷ و ۱۷۸۷ آزاد می‌شوند و علاو بر ۲۰۰۰ کشته و زخمی، ۲۰۰ تن دیگر به اسارت رزمندگان در‌می‌آیند که بدین ترتیب از ابتدای عملیّات، تلفات ارتش عراق به ۳۵۰۰ کشته و زخمی و تعداد اسرا به ۷۵۰ تن می‌رسد.

مرحله‌ سوّم رزمندگان نیروی زمینی سپاه پاسداران پس از پاتکهای عراق در مرحله دوّم این عملیّات در شرایط سخت سرما و یخبندان منطقه با قلبی مملو از عشق و اراده‌ای پولادین از رودخانه عریض و خروشان ذاب‌الصغیر و دیگر موانع می‌گذرند و بر دشمن یورش می‌برند و طی نبردی بی‌امان بیش از ۵۰۰ تن از نیروهای دشمن را کشته یا زخمی می‌کنند و تعداد ۱۵۰ نفر از آنها را به اسارت درمی‌آورند. طی این حمله، قله ۱۷۷۵ از ارتفاعات ویسی، و یال ارتباطی و قله ارتباطی ویولان به ویسی آزاد می‌شوند. شهر قلعه‌دیزه عراق به همراه روستاهای گناو، عسیاوی و کنگاوی در دید مستقیم رزمندگان و جاده اصلی پاسگاه گناو به قلعه‌دیزه در تیررس آنها واقع می‌شود.

همچنین چند روستا و ارتفاع مهم کرکوک (مرتفع‌ترین قله منطقه) به تصرف رزمندگان در می‌آیند و نیز رزمندگان موفق می‌شوند مقادیر قابل توجهی جنگ‌افزار و وسایل تدارکاتی و نظامی را به غنیمت بگیرند و بخش زیادی از آنها را منهدم سازند. دشمن شکست خورده به خاطر شرایط نامساعد جوّی موفق نمی‌شود از نیروی هوایی خود استفاده کند و تنها امید و اتکایش به نیروهای پیاده است که با جمع‌آوری نیروهای پراکنده، چند پاتک پیاپی را به اجرا در می‌آورد.

تمام پاتکهای دشمن با مقابله و عکس‌العمل ضد‌پاتک رزمندگان دفع شده و دشمن پس از دریافت ضربات سخت، به عقب رانده می‌شود. درحالی که نیروهای عراق به خاطر تحمل تلفات و خسارات متعدد، ناتوان و فرسوده است و فرصت هرگونه تعرض و تصمیم‌گیری از آنها سلب‌شده‌است، رادیو بغداد دم از پیروزی می‌زند و به نیروهای عراقی که تا عمق ۴۰ کیلومتری خاک خود عقب نشسته‌اند درود می‌فرستد. این تمجیدها و تحسین‌ها، نمی‌تواند روحیه از دست‌رفته سربازان وحشت‌زده عراق را بازگداند.

نتایج عملیّات مناطق آزاد‌شده:

آزادسازی بیش از ۴۰ ارتفاع از جمله ارتفاعات اورال، گلاله، هرمدان، بین دورا، شیخ محمّد و یولان. آزادی چندین روستای منطقه. یگانهای منهدم‌شده دشمن: تیپهای ۸۳ و ۶۰۳ پیاده. تیپ ۸۱٫ تیپ ۱ کماندویی از سپاه اول. تیپ ۳ نیروی مخصوص گارد ریاست جمهوری. گردانهای کماندویی لشکر ۴۱٫ گردان کماندویی لشکر ۳۹٫ گردان ۵۳ توپخانه. یک گردان تانک. گردان ۱ از تیپ ۴۱۲٫

تجهیزات منهدم شده دشمن:

دهها دستگاه تانک و نفربر. دهها قبضه خمپاره‌انداز و ضدهوایی. دهها دستگاه خودرو نظامی و مهندسی. غنایم: ۱۵ دستگاه تانک و نفربر. ۷۶ قبضه خمپاره‌انداز. ۱۷ قبضه توپ ضدهوایی. ۷۵ دستگاه خودرو. تعداد زیادی انواع دستگاههای مخابراتی. مقدار زیادی انواع سلاح سبک و مهمات. تعداد کشته و زخمی دشمن: بیش از ۴۵۰۰ نفر. تعداد اسرا: ۹۰۰ نفر.

این عملیات دومین عملیات لشکر ۱۰ (بعد از عملیات والفجر ۴) در طول هشت سال دفاع مقدس در منطقه غرب کشور در فصل زمستان بود ،‌که بعضی روزهای آن دما به ۲۰ درجه زیر صفر هم می رسید.

عقبه لشکر در این عملیات از اهواز به سنندج و پادگان امام علی (علیه السلام) منتقل شد و گردانها جهت سازماندهی و آموزش به “اردوگاه قائم مابین شهر میاندوآب و مهاباد ” منتقل شدند.

قرارگاه تاکتیکی لشکر در موقعیت صف “پشت ارتفاعات قشن ” دائر شد و کارهای شناسایی را شروع نمود . نیروهای لشکر در این عملیات می بایست از رودخانه قله چولان عبور می کردند و ادامه مسیر تا زیر ارتفاعات قمیش که پوشیده از برف بود را ادامه میدادند.

با کمک تیم راپل پادگان امام علی (ع) تهران (تیم برادر میرجانی ) در شرایط بسیار سخت و خطرناک ، و بصورت ابتکاری ، با سیم بکسل و ابزارهای لازم پلی را بر روی رودخانه خروشان نصب نمودند نظر به اینکه احداث پل به صورت ضربتی و با حد اقل امکانات صورت گرفته بود (در زیر پای دشمن ) و طول آن به بیش از ۲۰۰ متر می‌رسید و ارتفاع تا لبه آب رودخانه بیش از ۴۰ متر بود جهت رعایت احتیاط ظرفیت عبوری را حداکثر ۱۰ نفر مشخص نمودند و ۱۰ نفر ۱۰ نفر از پل عبور می کردند و همین مسئله باعث طولانی شدن عبور گردانها از پل می شد.

احداث این پل باعث شد تا یگانهای همجوار لشکر (لشکر ۳۱ عاشورا ) جهت عبور گردانهایش از این پل استفاده نماید . لشکر در این عملیات در ۲ مرحله وارد عمل شد و جمعا ۱۱ گردان پیاده و ۱۲ گردان پشتیبانی رزم وارد عمل کرد و اهداف از پیش تعیین شده را ثصرف نمود و بعد از تثبیت اهداف تصرف شده ،‌حدود یک ماه پدافند منطقه را به عهده داشت .

عملیات نصر ۸ و تصرف ارتفاع گرده‌رش در غرب رودخانه قلعه چولان سرپل زمینه مناسبی را برای انجام عملیات بیت‌القدس ۲ فراهم ساخت. ضمن این که با علمیات نصر۴ و تصرف ماووت نیز امکان اجرای عملیات در جناح چپ منطقه فراهم شد و موفقیت حاصل از سلسله عملیات انجام شده در منطقه شمالغرب سبب گردید تا شرایط لازم برای اجرای عملیاتی بزرگ در شمال سلیمانیه فراهم شود. عملیات بیت‌المقدس۲ در شرایط جوی نامناسب بایستی جوی نامناسب بایستی انجام می‌شد. به علاوه، از نظر وضعیت زمین، عقبه، انطباق روحیه فرماندهان و رزمندگان با محیط شمال‌غرب و مسائلی از این دست، از جمله مشکلات اجرای عملیات بود.

اهداف و طرح مانور:

منطقه عملیاتی بیت‌المقدس۲ در شمال سلیمانیه قرار داشت و شامل منطقه عمومی دشت هرمدان و ارتفاعات ویولان، گوجار، قمیش، دولبشک، الاغلو و ارتفاع آمدین می‌شد. این عملیات به منظور پیشروی به سمت جنوب و غرب منطقه عملیاتی و با هدف نزدیک شدن به شهر سلیمانیه و سد دوکان در منطقه قلعه دیزه طرح ریزی شد.

این اهداف در چند مرحله تحقق می‌یافت. در مرحله اول، باید ارتفاعات ویولان، دشت هرمدان، یال‌های ابتدای ارتفاع گوجار و یال‌های مقابل این ارتفاع که بر ارتفاع و تنگه الاغلو تسلط داشت، و نیز ارتفاعات الاغلو، قمیش و دولبشک به همراه تنگه دولبشک – الاغلو تصرف می‌شد. در مرحله دوم، بنا به وضعیت موجود، نیروها بایستی به طرف ارتفاعات موکبه و قیوان پیشروی می‌کردند؛ و سپس در مرحله سوم، عملیات به سمت دوکان ادامه می‌یافت. البته، مراحل دوم و سوم عملیات، در صورتی انجام می‌شد که وضعیت دشمن و زمان بندی دست‌یابی به اهداف مرحله اول، طبق برنامه‌ تعیین شده پیش‌ می‌رفت و خللی در آن ایجاد نمی‌شد.

سازمان رزم:

وضع خاص جغرافیایی منطقه و وجود رودخانه‌ قلعه چولان میان ارتفاع آمدین و ارتفاعات دولبشک، الاغلو و قمیش، عملاً منطقه عملیات را به دو محور جداگانه تقسیم می‌کرد، به همین دلیل، جهت آماده‌سازی و انجام عملیات در منطقه، دو قرارگاه در نظر گرفته شد.

علاوه بر این، کثرت یگان‌های عمل‌کننده ایجاد می‌کرد، تا هدایت عملیات به طور جداگانه‌ به عهده‌ دو فرمانده و دو قرارگاه گذاشته شود. بنابراین، قرارگاه‌های نجف و قدس برای آماده‌سازی و انجام عملیات بیت‌المقدس۲ انتخاب شدند. قرارگاه نجف در محور قمیش و قرارگاه قدس در محور آمدین، اقدامات خود را آغاز کردند.

در محور آمدین، قرارگاه قدس با استعداد ۴۷ گردان و با یگان‌های زیر کار شناسایی و آماده‌سازی منطقه را آغاز کرد:

لشکرهای ۱۰ سید‌الشهدا، با ۱۵گردان؛

۲۷ حضرت‌ رسول‌(ص) با هشت گردان

۳۱ عاشورا با هشت گردان

۳۲انصارالحسین با هفت گردان

۵۲ قدس با پنج گردان

۵۷حضرت ابوالفضل(ع) با چهار گردان

تیپ زرهی ۲۰ رمضان با دوگروهان تانک خشایار.

در محور قمیش نیز، قرارگاه نجف با استعداد ۵۷ گردان و با ترکیبی از یگان‌های زیر اقدامات شناسایی و آماده‌سازی منطقه را آغاز کرد:

لشکر‌های ۵نصر با ۱۲گردان

۲۱ امام‌رضا(ع) با ۱۰ گردان

۵۵ شهدا، با شش گردان

تیپ‌ ۱۲ قائم(عج) با پنج گردان

تیپ‌ ۱۸ الغدیر با پنج گردان

تیپ‌ ۳۵ امام حسن(ع) با هشت گردان

تیپ‌ ۴۸ فتح با پنج گردان.

در مجموع، استعداد دو قرارگاه با حضور ۱۵ یگان به ۱۰۴گردان رسید که با توجه به محورهای عملیات، مأموریت هر یک از قرارگاه‌ها و یگان‌ها تعیین شد.

همزمان با تعیین مأموریت یگان‌ها و بررسی جزئیات بیشتر طرح مانور، یگان‌ها، کارشناسایی وضعیت دشمن در منطقه و آماده‌سازی منطقه و نیروها را آغاز کردند. اگر چه آماده‌سازی منطقه و حضور نیروها در محورهای عملیات به دلیل شرایط سخت منطقه به آهستگی صورت می‌گرفت و شرایط مطلوب فراهم نشده بود، اما با وجود مشکلات فراوان، یگان‌ها در ۲۵ دی ۱۳۶۶ آماده عملیات شدند.

وضعیت دشمن:

‌تحرک نیروهای خودی در منطقه فاو و اجرای عملیات بزرگ سالانه در منطقه‌ جنوب، سبب گردید تا دشمن توجه ذهنی و تمرکز نیروهای خود را به منطقه‌‌ جنوب معطوف نماید. وضعیت فصلی در منطقه شمال غرب نیز به گونه‌ای بود که دشمن با توجه به سوابق عملیات‌های پیشین رزمندگان اسلام در این منطقه، امکان عملیات جدی و گسترده را پیش‌بینی نمی‌کرد.

در مجموع این عوامل منجر به غافلگیری دشمن شد. حتی پس از اجرای مرحله اول عملیات، دشمن همچنان از انتقال نیروی متناسب با این عملیات به منطقه امتناع کرد. تنها پس از آغاز مرحله دوم عملیات و با پیشروی به سمت محور اصلی عملیات، دشمن در این منطقه حضور پیدا کرد و تدریجاً به انتقال یگان‌های جدید و یگان‌های احتیاط سپاه یکم و سپاه دوم و همچنین دو تیپ ۶۶ و ۶۸ نیروی مخصوص از لشکر گارد، اقدام کرد. نیروهای دشمن که از ابتدا تا انتهای عملیات به منطقه وارد شدند مجموعاً ۸ تیپ و ۴گردان بودند.

اجرای عملیات:

به رغم مشکلات بسیاری که برای اجرای عملیات در فصل سرما و یخبندان و در میان ارتفاعات صعب‌العبور وجود داشت، تلاش‌های وسیعی به منظور فراهم سازی مقدمات عملیات انجام گرفت. علاوه بر اقدامات شناسایی و طرح‌ریزی عملیات، فعالیت‌های گسترده‌ای برای باز نگاه داشتن جاده در مقابل ریزش برف انجام گرفت. علاوه بر این برای تردد نیروهای لشکرهای ۱۰و۳۱ در محور قمیش، روی رودخانه قلعه چولان پلی نصب شد.

سرانجام پس از استقرار نیروها، عملیات بیت‌المقدس۲ در ساعت۱:۱۵بامداد روز جمعه ۲۵/۱۰/۶۶ با رمز مبارک یا زهرا سلام‌الله علیها آغاز شد. ابتدا یگان‌های قرارگاه نجف و سپس نیروهای قرارگاه قدس در سه محور ویولان، دشت هرمدان و ارتفاع قمیش وارد عمل شدند.

نتایج عملیات در شب اول به شرح زیر بود:

لشکر ۳۲ انصار در محور ماووت تحت امر قرارگاه قدس برای تصرف یال‌های انتهایی قشن وارد عمل شد. اهمیت تصرف و پاکسازی و تأمین این منطقه به دلیل فراهم سازی امکان عبور یگان‌های بعدی به سمت ارتفاع آمدین بود. پیچیدگی و استحکامات موجود در منطقه سبب گردید تا ادامه عملیات در این محور به شب بعد موکول شود.

لشکر ۳۱ عاشورا روی ارتفاع قمیش وارد عمل شد و با استفاده از راه‌کار لشکر ۱۰ سیدالشهدا‌(ع) پیشروی کرد طوری که قبل از روشن شدن هوا، مواضع دشمن در این محور سقوط کرد.

لشکر ۶‌ پاسداران نیمی از ارتفاع ویولان را تصرف کرد. علت اصلی عدم تصرف کامل این ارتفاع، وجود برف زیاد و مشکل تردد نیروها بود.

لشکر ۵ نصر، تیپ ۳۵ امام حسن(ع) و تیپ ۱۸ الغدیر‌ دشت هرمدان را تا ساعت ۹ صبح پاکسازی کردند.

ارتفاع قمیش در محور لشکر ۱۰ به طور کامل تصرف شد و در سمت لشکر ۳۱ قله اصلی آن تصرف نشد و الحاق کامل ایجاد نگردید.

مجموعاً در شب اول به رغم مشکلاتی که در تردد نیروها در میان برف و کوهستان و در مسیرهای طولانی وجود داشت، بخش عمده اهداف مورد نظر تأمین شد.

با روشن شدن هوا عملیات همچنان ادامه یافت. نیروهای دشمن که در محاصره قرار گرفته بودند. بعضاً برای فرار به میان برف‌ها می‌رفتند که جز مرگ یا اسارت سرانجام دیگری نداشتند. در مجموع، عکس‌العمل جدی و قابل توجهی از دشمن‌ مشاهده نشد و همین امر نشانه‌ غافلگیری دشمن نیز بود.

متقابلاً برابر تدبیر فرماندهی قرارگاه نجف برای ورود به تنگه قمیش و پشت سرگذاشتن مواضع دشمن، نیروهای تحت امر این قرارگاه با یک خیز نسبتاً بلند وارد تنگه شدند و بدین ترتیب مواضع دشمن در پشت ارتفاعات قمیش از سمت دهکده، متزلزل شد، ضمن این که نیروهای لشکر عاشورا نیز قبل از ورود نیروهای قرارگاه نجف به داخل تنگه، قلعه اصلی ارتفاعات قمیش را تصرف کردند و در نتیجه نیروهای خودی به طور کامل بر این منطقه مسلط شدند.

موقعیت جدید نیروهای خودی در این منطقه (تنگه قمیش) و تأثیرات ناشی از این وضعیت، منجر به افزایش حساسیت دشمن و در نتیجه افزایش فشار قوای عراقی برای باز پس‌گیری منطقه گردید.

پس از این مرحله‌‌ موفقیت آمیز، لازمه‌ تداوم عملیات تصرف ارتفاعات دولبشک و الاغلو بود که بدین وسیله امکان پیشروی به سمت ارتفاعات موکبه و قیوان فراهم شود. با گذشت زمان و تداوم عملیات نیروهای خودی در شبها و روزهای بعد، در اوضاع جوی بسیار نامساعد و افزایش تدریجی حضور نیروهای دشمن و فشار آنها، ادامه عملیات ضرورتاً نیاز به توان بیشتری داشت و این امر تنها با کسب زمان برای بازسازی یگان‌ها امکانپذیر بود. بنابراین، نیروها در محورهای مختلف به تثبیت منطقه تصرف‌شده اقدام کردند.

در این عملیات ضمن تصرف ارتفاعات آمدین، ویولان، گوجار، قمیش، تپه‌سوزنی و گرده شیلان، امکان تردد نیروهای قرارگاه رمضان به مناطق آزاد‌شده در داخل خاک عراق فراهم شد. در این میان، مجموعاً بیش از ۷۰% از اهداف عملیات تأمین شد. در این عملیات بیش از پنج هزار نفر از نیروهای دشمن کشته و زخمی و بین ۵۰ تا ۱۰۰% یگان‌های درگیر آن در منطقه منهدم شدند. غنائم به دست آمده در این عملیات نیز قابل توجه بود.

خلاصه گزارش عملیات :

نام‌ عملیات: بیت‌ المقدس‌۲

زمان‌ اجرا:

آغاز عملیات ۱۳۶۶/۱۰/۲۵

پایان عملیات ۱۳۶۶/۱۱/۲

تلفات‌ دشمن‌ : ۵۴۰۰(کشته، زخمی‌ و اسیر)

رمز عملیات: یا زهرا(سلام‌ الله‌ علیها)

مکان‌ اجرا: غرب‌ ارتفاعات‌ منطقه‌ عمومی‌ ماووت‌ عراق‌ – محور شمالی‌ جنگ‌

ارگان‌های‌ عمل‌کننده: نیروهای‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌

نوع تک : گسترده

فرماندهی : سپاه

اهداف‌ عملیات: آزادسازی‌ مناطق‌ در دست‌ دشمن‌ و تسلط‌ بر بلندی‌های‌ منطقه‌ با فتح‌ ارتفاعات‌ یولان، دست‌ هرمدان‌ و روستاهای‌ منطقه‌

بیت المقدس ۳

عملیّات بیت‌‌المقدس ۳ در ساعت یک بامداد تاریخ ۶۶/۱۲/۲۴ با رمز مقدس «یاموسی‌بن‌جعفر(ع)» و با هدف آزادسازی ارتفاعات شمال سلیمانیه و پاسخ به شرارت‌های عراق در بمباران مناطق مسکونی، در منطقه عمومی استان سلیمانیه عراق آغاز می‌شود.

رزمندگان نیروی زمینی سپاه پاسداران تحت امر قرارگاه نجف با حمایت مؤثر هوانیروز از محور شمال به سمت جنوب و در عمق ۶۵ کیلومتری خاک عراق به نیروهای دشمن هجوم می‌برند و با درهم‌کوبیدن پایگاه‌ها و محل استقرار دشمن، موفق می‌شوند در نخستین ساعات عملیّات، ارتفاعات اصلی گوجار و هلگان را به تصرف درآورند.

رزمندگان اسلام در این حمله موفّق، پس از کشته و زخمی کردن صدها تن از نیروهای عراقی روستاهای گواراده را آزاد می‌کنند و همچنین موفق می‌شوند پس از عبور از رودخانه‌های کاناگوری، کان‌خان، گواراده، کانی‌داوود و ملکان، در ۲۰ کیلومتری شهر سلیمانیه استقرار یابند.

در این تهاجم، علاوه بر انهدام مقادیر قابل توجهی ادوات سنگین و نیمه‌سنگین دشمن، تداد ۱۰۰۰ تن از نفرات دشمن کشته و زخمی می‌شوند و تداد ۶۰ تن از آنها به اسارت درمی‌آیند. همچنین تیپ ۶۰۴ پیاده عراق از سپاه یکم منهدم و یک فروند هواپیما هدف قرارگرفته و سرنگون می‌شود.

مرحله دوم عملیّات

رزمندگان نیروی زمینی سپاه‌پاسداران در مرحله دوم این عملیّات با تاریک شدن هوا، هجوم گسترده خود را علیه نیروهای دشمن آغاز می‌کنند، و طی نبردی بی‌امان، ارتفاعات ۱۴۶۰، ۱۴۹۰، ۱۵۲۶، ۱۶۸۰، ۱۷۸۷ را آزاد و پل ارتباطی ارتفاعات اولاغلو و سلسله جبال گوجار را تحت کنترل درمی‌آورند.

واحدهای توپخانه، ضدزره و خط‌شکنان سپاه اسلام، طی این مرحله از عملیّات تعداد دیگری از نیروهای دشمن را به هلاکت می‌رسانند و تعدادی را نیز اسیر می‌کنند. حجم آتشباری قوای اسلام به قدری است که دشمن نمی‌تواند نیروهای پراکنده خود را برای تحرکات و اقدامات بعدی جمع‌آوری کند.

شرح عملیات

تجارب حاصل از سلسله عملیات های انجام شده در منطقه شمال غرب به ویژه عملیات بیت المقدس ۲، مبین وجود نوعی تناقض بود. بدین معنا به دلیل وجود دورنمای روشن نسبت به آینده، در صورت پیشروی در عمق خاک عراق و غافلگیر شدن دشمن نسبت به نیات و اهداف اساسی ایران در این منطقه، هرگونه «سرعت عمل» در شناسایی، طرح ریزی و اجرای عملیات می توانست مقدمات کسب پیروزی را با به دست آوردن موقعیت های مناسب فراهم سازد.

طرح مانور عملیات

اجرای عملیات روی ارتفاع گوجار بستگی تام به تصرف ارتفاع الاغلو داشت و تصرف الاغلو نیز وابسته به تامین ارتفاع دولبشک بود. به دلیل محدود شدن عملیات به تصرف گوجار، مشکلاتی در طرح ریزی عملیات بروز کرد. به همین دلیل بحث و بررسی مجدد در این زمینه منجر به ارائه طرح ها و پیشنهادهای متفاوتی شد، لیکن با توجه به محدودیت نیرو و امکانات و مهمتر از همه ضرورت تسریع در انجام دادن عملیات، فرمانده کل سپاه مجدداً تصرف گوجار را به عنوان هدف قرارگاه نجف در عملیات بیت المقدس ۳ مورد تاکید قرار داد .بنابر این تدبیر، لشکر ۵ نصر ماموریت داشت تا یال یک گوجار را از گرده هلکان تا پایین صخره یی تصرف و تامین کند. لشکر ۳۱ عاشورا نیز در زیر صخره یی با لشکر ۵ نصر الحاق کند و سپس روی تنگه آمده و خاکریز احداث کند.

همچنین تیپ ۳۵ امام حسن(علیه السلام ) می بایست قبل از بریدگی یال گوجار روی یال اصلی و یال ۲ را تا حداقل سه کیلومتر جلوتر محل جدا شدن یال گاراده تصرف و تامین کند و تیپ ۱۲ قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ) نیز قله گوجار و قسمتی از یال اصلی را تصرف و تامین کنند.برای پشتیبانی هلی کوپتری منطقه، طرح خاصی پیش بینی نشده بود و پشتیبانی هوانیروز تنها به گروه هوانیروز کرمان که به مدت پنج ماه در منطقه فعالیت کرده و فشار زیادی را متحمل شده بود، محدود می شد. استعداد این گروه هوانیروز در منطقه شامل یک هلی کوپتر ۲۰۶، چهار هلی کوپتر ۲۱۴، یک هلی کوپتر کبرا و همچنین یک هلی کوپتر ۲۰۶ از سپاه بود.

اجرای عملیات

زمان آغاز عملیات ساعت یک بامداد ۲۳/۱۲/۱۳۶۶ تعیین شده بود. نیروها از حوالی غروب تدریجاً از مقر خود در دشت هرمدان به سوی نقاط رهایی حرکت کردند. در این حال وضعیت جوی نیز رو به تغییر نهاد و تدریجاً بارش برف آغاز شد. مه غلیظ منطقه را پوشانده و موجب محدودیت دید رزمندگان شده بود که همراه با سرمای شدید و حرکت به سمت قله گوجار سختی شدیدی را به آنها تحمیل می کرد، طوری که نیروهای تیپ ۱۲ قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مسیر را گم کردند.

سرانجام به رغم دشواری های موجود، نیروها در کلیه محورها آمادگی خود را برای اجرای عملیات اعلام کردند و در ساعت یک بامداد عملیات با رمز مبارک «یا موسی بن جعفر(علیه السلام)» آغاز شد. نخست نیروهای تیپ ۱۲ و سپس نیروهای لشکر۳۱ با دشمن درگیر شدند. نیروهای لشکر ۵ و تیپ ۳۵ همچنان دچار مشکل بوده و به رغم گذشت نیم ساعت از آغاز عملیات، هنوز با دشمن درگیر نشده بودند .

در ساعت ۱۰/۳ بامداد نیروهای لشکر۳۱ اعلام کردند که ماموریت خود را به طور کامل انجام داده اند. در نزدیکی صبح، لشکر ۵ پس از درگیری با دشمن اعلام کرد که هدف خود را با تصرف هلکان تامین کرده است و درگیری روی صخره یی ادامه دارد.تیپ۱۲ قائم که مسیر خود را گم کرده بود، پس از روشن شدن هوا قله گوجار را تصرف و تامین کرد. نیروهای دشمن در سنگرهای روی گوجار همگی یخ زده بودند و لذا تصرف و پاکسازی آن سنگرها به سهولت انجام گرفت. نظر به اینکه تصرف گرده هلکان دچار مشکل شده بود، از نیروهای ۱۲ قائم(عجل الله تعالی فرجه الشریف) برای کمک به لشکر ۵ نصر استفاده شد.

در زمانی که اهداف هنوز به طور کامل تصرف و تامین نشده بود، اخبار واصله از شنود دشمن به قرارگاه نجف حاکی از انتقال نیروهای کماندویی سپاه پنجم به منطقه و آمادگی آنها برای پاتک بود.با روشن شدن هوا یگان های مستقر روی گوجار تیپ ۳۵ و تیپ ۱۲ درخواست هلی کوپتر کردند تا مجروحان تخلیه شوند و تدارکات و مهمات برای آنها ارسال شود. ولی محدودیت در تعداد هلی کوپتر و فقدان تور برای اسلینک مهمات و تدارکات مانع از تامین درخواست یگان های مذکور شد.با گذشت زمان همچنان تلاش برای تصرف مجدد گرده هلکان و صخره یی متوقف شده و دشمن نیز با توجه به خلاء موجود بین تیپ ۳۵ و لشکر ۳۱ فشار خود را در این محور متمرکز کرده بود. در چنین موقعیتی، تیپ ۱۲ از یال یک گوجار به سمت یال ۲ پیشروی کرد. تخلیه مجروحان و اسلینک مهمات و تدارکات با استفاده از هلی کوپتر مهمترین مشکل یگان ها در روز اول بود که کماکان لاینحل باقی ماند.

در شب دوم عملیات، قرار شد نیروهای تیپ ۳۵ با سرازیر شدن به طرف چپ تا نزدیک گرده هلکان را تصرف و پاکسازی کنند، لشکر ۵ نیز با استفاده از موقعیت تیپ ۳۵، عملیات خود را از آخرین حد تصرف شده به سمت چپ ادامه دهد و با گذشتن از گرده هلکان به سمت صخره یی، در پایین صخره یی با لشکر ۳۱ الحاق کند.ساعت ۲۱ شب۲۳/۱۲/۶۶ عملیات شب دوم آغاز شد، ولی موفقیتی به دست نیامد و تنها لشکر ۵ نصر یکی از تپه های کوهان شتری نرسیده به گرده هلکان را به تصرف خود درآورد.

همزمان با آغاز عملیات در شب دوم، دشمن به گلوله باران شیمیایی در شیارهای دشت هرمدان که عقبه یگان ها بود، اقدام کرد. این مساله بر تعداد مجروحان و مشکلات انتقال آنها افزود.عملیات شب سوم در ساعت یک بامداد ۶۶/۱۲/۲۵ آغاز شد. لشکر ۳۱ عاشورا اهداف خود در صخره یی را تصرف کرد. لشکر ۵ نصر گرده هلکان را تصرف و تامین کرد و تنها راهکار زیر گرده هلکان همچنان مساله داشت و با الحاق نیروها در این منطقه در حدود ساعت ۳/۳۰ بامداد، معضل موجود برطرف شد.

آزادسازی‌ چند ارتفاع‌ بلند در عمق‌ جبهه‌ دشمن‌

عملیات‌ «بیت‌المقدس‌۳» بر پایه‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ فرماندهان‌ نیروی‌ زمینی‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌ در جریان‌ عملیات‌ بیت‌المقدس‌- ۲ که‌ دو ماه‌ پیش‌ به‌ انجام‌ رسیده‌ بود- طرح‌ ریزی‌ شد.

اوضاع‌ جو‌ی‌ منطقه‌ کردستان‌ عراق‌ و بلندی‌های‌ صعب‌العبور محور شمالی‌ جنگ، همچنان‌ نامناسب‌ و سرد و یخبندان‌ بود، ولی‌ اهداف‌ برجسته‌ای‌ که‌ در انجام‌ این‌ طرح‌ پیگیری‌ می‌شد، فرماندهان‌ را برآن‌ داشت‌ تا پیش‌ از فصل‌ گرما و حضور دو چندان‌ نیروهای‌ دشمن‌ در منطقه، تکلیف‌ دو ارتفاع‌ مهم‌ و بلند را به‌ منظور گسترش‌ وضعیت‌ جبهه‌ خودی‌ در شمال‌ شرقی‌ «سلیمانیه» روشن‌ سازند.

این‌ دو ارتفاع‌ «الاغلو» و «گوجار» نام‌ داشت، که‌ دسترسی‌ به‌ هر یک، مستلزم‌ دسترسی‌ و تصرف‌ دیگری‌ بود.

ضرورت‌ اصل‌ آفند و ایجاد زمینه‌های‌ مناسب‌ برای‌ آزادسازی‌ شهر و دشت‌ «حلبچه» عراق، با اجرای‌ عملیات‌ «والفجر۱۰ » سبب‌ شد تا این‌ عملیات‌ در سه‌ محور، در تاریخ‌ ۲۴ اسفند ماه‌ ۱۳۶۶ با رمز «یا موسی‌ بن‌ جعفر(ع)» آغاز شود.

ساعت‌۱ بامداد نیروها علی‌رغم‌ همه‌ مشکلات‌ و دشواریهای‌ نبرد زمستانی، توانستند با هدایت‌ قرارگاه‌ «نجف» و همزمان‌ با اجرای‌ عملیات‌ «والفجر۱۰» در حلبچه، اهداف‌ مورد نظر را تصرف‌ و تأمین‌ کنند. با وجود آنکه‌ رزمندگان‌ از غروب‌ روز پیش، بتدریج‌ از مقر خود در دشت‌ «هرمدان» به‌ سوی‌ نقاط‌ رهایی‌ حرکت‌ کرده‌ و دچار خستگی‌ راه‌ شده‌ بودند؛ همچنین‌ با توجه‌ به‌ بارش‌ برف‌ و حادث‌ شدن‌ یک‌ مه‌ غلیظ‌ بر منطقه‌ و دامنه‌ها، توانستند قله‌ گوجار را آزاد کنند.

نیروهای‌ عراقی‌ مستقر بر روی‌ این‌ قله‌ همگی‌ در سنگرهایشان‌ یخ‌ زده‌ بودند و بنابراین‌ پاکسازی‌ مواضع‌ آسان‌ صورت‌ گرفت.

در روز دوم‌ عملیات‌ اطلاع‌ حاصل‌ شد که‌ نیروهای‌ تازه‌ وارد کماندویی‌ سپاه‌ پنجم‌ ارتش‌ عراق، قصد دارند به‌ منطقه‌ آزاد شده‌ پاتک‌ کنند، اما علی‌رغم‌ پاتکهای‌ پیاپی‌ و سنگین‌ آنها و نیز مشکلات‌ در ارسال‌ کمک‌ و مهمات‌ و تخلیه‌ مجروحین‌ و شهدا در مواضع‌ خودی، تلاش‌های‌ دشمن‌ و بمباران‌های‌ شیمیایی‌ هواپیماهای‌ عراقی‌ بی‌نتیجه‌ ماند. و در مجموع، با سه‌ شبانه‌ روز درگیری‌ و نبرد سخت‌ با طبیعت‌ خشن‌ و مشکلاتی‌ ناشی‌ از پشتیبانی‌ هوانیروز و نیروهای‌ دشمن، اهداف‌ مورد نظر محفوظ‌ ماند. در عملیات‌ بیت‌المقدس‌۳ ، منطقه‌ای‌ به‌ وسعت‌۴۰ کیلومتر مربع‌ از خاک‌ عراق‌ آزاد و یک‌ فروند هواپیما، تیپ‌۶۰۴ پیاده‌ از سپاه‌ یکم‌ دشمن‌ و شماری‌ سلاح‌ سنگین‌ و نیمه‌ سنگین‌ منهدم‌ و بیش‌ از۱۱۸۰ نفر از نیروهای‌ دشمن‌ کشته‌ و زخمی‌ و اسیر شدند.

نتایج عملیّات:

مناطق و تأسیسات آزاد شده:

سلسله ارتفاعات گوجار.

ارتفاعات ۲۰۸۰ ملکان.

ارتفاعات سه‌گانه هلگان.

روستاهای گواراده و سومر.

قطع یال ارتباطی گوجار به اولاغلو.

تجهیزات منهدم‌شده دشمن:

یک فروند هواپیما.

مقادیر زیادی سلاح سنگین و نیمه‌سنگین.

یگانهای منهدم‌شده دشمن:

تیپ ۶۰۴ پیاده از سپاه یکم.

غنایم:

تعداد زیادی سلاح سبک و نیمه‌سنگین.

تعداد کشته و زخمی دشمن:

بیش از ۱۱۰۰ نفر.

تعداد اسرا:

بیش از ۸۰ نفر.

خلاصه گزارش عملیات

نام عملیات : بیت المقدس۳

رمز عملیات : یا موسی بن جعفر (علیه السلام)

منطقه عملیاتی : شمال‌ استان‌ سلیمانیه‌ کردستان‌ عراق‌ – عمق‌ خط‌ شمالی‌ جبهه‌ دشمن‌

محدوده زمانی عملیات: ۱۳۶۶/۱۲/۲۳

مدت‌ اجرا۳ :روز

هدف عملیات : آزادسازی ارتفاعات شمال سلیمانیه عراق ،گسترش‌ وضعیت‌ خطوط‌ خودی‌ در شمال‌ شرقی‌ سلیمانیه‌ عراق‌ و تصرف‌ دو ارتفاع‌ الاغلو و گوجار

نیروهای عمل کننده : سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

تلفات عراق : کشته و مجروح : ۱۳۰۰ نفر و اسیر۱۰۰ نفر

ارگان‌های‌ عمل‌کننده: نیروی‌ زمینی‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌

نتایج بدست آمده عملیات :

سلسله ارتفاعات گوجار، ارتفاعات ۲۰۸۰، ملکان و ارتفاعات سه‌گانه‌ی هلگان، روستاهای گواراده و سومر، قطع پل ارتباطی گوجار به اولاغلو به دست رزمندگان اسلام افتاد. تیپ ۶۰۴ پیاده‌ی سپاه یکم عراق در عملیات منهدم شد.

نقشه عملیات